Poleski Park Narodowy jest moim tegorocznym odkryciem. Odkryciem o tyle wyjątkowym, że odwiedziłem go po raz pierwszy całkiem niedawno. A znajduje się tak blisko mojego miejsca zamieszkania. Niecała godzina jazdy samochodem z Lublina i trafiam do prawdziwej perełki na Lubelszczyźnie. I nie ma w tym określeniu żadnej przesady. Jakby tego było mało, w najbliższej okolicy parku znajdują się urocze, a przy tym czyste i dobrze przygotowane pod względem infrastruktury turystycznej, jeziora. Czego chcieć więcej, decydując się na aktywne spędzenie czasu, niespieszne zwiedzanie lub błogi odpoczynek? A jest co zwiedzać, ponieważ Park łącznie ze strefą ochronną (otuliną), obejmuje obszar ponad 14000 ha! W związku z tym być może część z Was postanowi spędzić tutaj o wiele więcej czasu niż weekend. Bardzo Was do tego zachęcam.

Warto też rozważyć wizytę w tym regionie poza weekendem, dzięki temu przysłużymy się do bardziej zrównoważonego rozwoju tego miejsca, a przy okazji będziemy mieli większy komfort obcowania z przyrodą poza okresami szczytu turystycznego. I choć ta część lubelskiego nie jest może aż tak popularna jak Roztocze, jestem pewien, że turystyka w tym miejscu jeszcze bardziej rozkwitnie.

Jak więc zaplanować weekend lub dłuższy czas w Poleskim Parku Narodowym (dalej również w tekście jako PPN)? Jak się przemieszczać po Parku? Co zwiedzić? Gdzie nocować?

Na początek doskonała wiadomość. Gmina Urszulin wraz z PPN przygotowała ułatwienie dla każdego turysty, który postanowi tu przyjechać. Jest to aplikacja „Urszulin, po pracy Polesie”, to praktyczna pomoc w zaplanowaniu i realizacji planu zwiedzania. Znajdziecie w niej opisy i mapy większości szklaków, zarówno tych przyrodniczych PPN, PTTK, jak i konne, kajakowe, rowerowe oraz dla fanów nordic walking i birdwatching. Gdybyście chcieli skorzystać ze wszystkich tych aktywności, weekend mógłby okazać się zbyt krótki. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby podzielić je na więcej niż jedną wizytę.

W trakcie mojej podróży często korzystałem z funkcji interaktywnej mapy we wspomnianej aplikacji. Prowadzi nas ona jak za rękę po każdym ze szlaków. Nie ma więc obawy że się zgubimy. Aplikacja zawiera również bazę noclegową, choć tutaj będę miał dla Was własne rekomendacje w tym zakresie.

W zależności od kierunku z którego chcecie tu przybyć, podzieliłem cały ten region na  trzy strefy, bezpośrednio związane z ich położeniem: południową, środkową i północną. Niezależnie od tego bardzo Was zachęcam, abyście zabrali ze sobą rowery. Ja przyjechałem tu samochodem z bagażnikiem rowerowym i była to bardzo wygodna opcja, ponieważ dużą część tych tras można pokonać właśnie na dwóch kółkach (wyjątkiem są kładki, po których nie można jeździć na rowerze, można go za to prowadzić). Trochę więcej niż połowę całej trasy przejechałem na rowerze, resztę przeszedłem na piechotę.

Każda z tras zaczyna się miejscem postojowym dla samochodów, zazwyczaj również wieżą widokową, bardzo często zadaszonym miejscem odpoczynku z miejscem na ognisko lub grilla, w większości przypadków z toaletą. Niezależnie od tego w jakiej kolejności i którą z tras zdecydujecie się przejść, bardzo zachęcam Was do zabrania ze sobą środka odstraszającego komary i kleszcze. Zdecydowanie nie raz się przyda i to nie tylko wieczorami. To bardzo ważne.

Wstęp na ścieżki przyrodnicze: „Dąb Dominik”, „Perehod”, „Spławy” oraz ścieżkę przyrodniczo-historyczną „Obóz Powstańczy” jest płatny. Istnieje możliwość zakupu biletu na poszczególne ścieżki lub też całodniowe, trzydniowe czy tygodniowe.

Zakupu biletów można dokonać w :

• Urszulinie, ul. Lubelska 3a (Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny)
• Starym Załuczu (Ośrodku Dydaktyczno-Muzealny)

Godziny otwarcia, jak i aktualny cennik znajdziecie na stronie Poleskiego Parku Narodowego .

Istnieje również możliwość zakupu biletów przelewem. Szczegóły uzyskacie kontaktując się z Parkiem pod numerem telefonu 82 5713071. W przyszłości prawdopodobnie uruchomiona zostanie opcja zakupu wstępu kodem QR, skanując go smartfonem  przed wejściem na teren objęty opłatą.

Jadąc od strony Lublina najlepiej zacząć zwiedzanie Parku od jego najbliżej położonej części, południowej.

Część Południowa 

Ścieżka przyrodnicza Czahary

• Długość trasy: ok. 6,5 km (dłuższa) lub 4,8 km (krótsza)
• Czas przejścia: 2h – 2,5h
• Mapa ścieżki do pobrania

Wstęp na tę ścieżkę jest bezpłatny. Nazwa Czahary oznacza mokradła porośnięte karłowatymi drzewami i krzakami. To pierwsza trasa PPN prowadząca przez tereny Bagna Bubnów. To przy okazji jedyny szlak, którego nie znajdziecie w aplikacji mobilnej. Nic dziwnego, funkcjonuje dopiero od roku. Jest przy okazji chyba najrzadziej odwiedzanym miejscem w całym parku. A szkoda. Ten teren Poleskiego Parku Narodowego jest w sensie geograficznym oderwany od jego głównej części i oddalony od niego o kilkanaście kilometrów. Jesienne koncentracje występujących tu żurawi (ptaków herbowych Poleskiego Parku Narodowego) należą do największych w kraju. Na tzw. noclegowiskach może się nagromadzić ponad 3000 ptaków!

Trasa została zaprojektowana w taki sposób, aby mogły z niej korzystać również osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich i rodziny z wózkami dziecięcymi. Drewniane kładki są równe, szerokie i bardzo wygodne. Mamy do dyspozycji trasę skróconą lub nieco dłuższą. W zasadzie przemieszczamy się po terenie kolorowych torfowisk. W zależności od pory roku przybierają one najróżniejsze kolory. Dwie z trzech wież widokowych znajdujących się na tym terenie dają możliwość wjazdu po kładce na ich górną część.

Ścieżka Przyrodnicza „Spławy”

• Długość trasy: ok. 7,5 km
• Czas przejścia: 2h – 3h

Co można zobaczyć?

• Jezioro Łukie – największe jezioro PPN,
• skrzypy bagienne,
• torfowisko przejściowe „Spławy”,
• prawie 4,5 km drewnianych kładek

Zaledwie 3 kilometry od jeziora Rotcze (miejscowość Grabniak), we wsi Stare Załucze znajduje się Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny Poleskiego Parku Narodowym. Po zakupie biletu przechodzimy kilkaset metrów do początku ścieżki „Spławy”. Nie ma przy niej przygotowanego parkingu, dlatego samochód lepiej zostawić przy miejscu postojowym ośrodka i przejść ten kawałek. Trasa jest bardziej zróżnicowana niż w przypadku Czahar.

Wije się wśród podmokłych łąk turzycowych, bagiennego lasu (między innymi pełnego skrzypu bagiennego) i wrzosowisk. Mimo informacji znajdującej się na tablicy przy torfowiskach o występowaniu na tym terenie mięsożernej rośliny, rosiczki, nie udało mi się jej niestety zlokalizować. Może Wy będziecie mieli więcej szczęścia. W połowie tej trasy dochodzimy do największego zbiornika wodnego w całym parku – Jeziora Łukie. Najciekawszą z roślin jest tu mięsożerna aldrowanda pęcherzykowata. Jest to już druga mięsożerna roślina w tym regionie. Robi się coraz ciekawiej 🙂

Dosłownie 200 metrów od jeziora będziemy mogli zrobić sobie przerwę pod przygotowanym specjalnie do tego celu zadaszeniem. Dalsza część ścieżki prowadzi nas po tzw. „grobli dziedzica”. Skłócony z mieszkańcami Zawadówki szlachcic zdecydował się usypać groblę łączącą wieś z należącymi do niego terenami przy jeziorze. Dostępne w internecie zdjęcia z tego miejsca pokazują nam malowniczo zalany teren tuż przy ścieżce, prawdopodobnie wiosną tak to właśnie wygląda. W lecie, przy okazji niewielkiej ilości opadów nie prezentuje się w taki sam sposób, ale jest równie ciekawa.

Część środkowa

Ścieżka Przyrodnicza „Dąb Dominik”

Długość trasy:             

• ok. 2,5 km – wariant krótszy
• 3,5 km – wariant dłuższy

Czas przejścia: 1h – 2h

Co można zobaczyć?

• zarastające Jezioro Moszne
• torfowisko przejściowe 
• owadożerne rosiczki
• torfianki

Jedna z najciekawszych ścieżek przyrodniczych w Parku, szczególnie tuż przy  jeziorze Moszne. Dużą część tej trasy możecie przejechać na rowerze, po drewnianych kładkach rower można prowadzić. Trasa zaczyna się w miejscowości Łomnica. Warto wiedzieć, że znajduje się tu zadaszenie turystyczne wraz z częścią, gdzie można rozbić namiot. Koszty takiego noclegu są niewiarygodnie niskie, 3 zł za namiot+ 1,50 zł/osobę! Do tego mamy zadbaną toaletę i ciepłą wodę. Na powierzchni wspomnianego wcześniej jeziora Moszna unosi się kożuch roślinności (głównie mchów torfowców) nazywany płem bądź spleją.

Trzęsawisko to tworzy uginający się pod ciężarem człowieka kożuch roślinności bagiennej powstały w wyniku zarastania jeziora. Można się tu poczuć jak na dmuchanym materacu. Ciekawe uczucie. Trzeba jednak pamiętać, że pod płytkim (około 1 metra) lustrem wody znajdują się kilkunastometrowe pokłady mułu jeziornego. Trasa prowadzi dalej przez Torfianki, dawne miejsca wybierania torfu, obecnie zalanych wodą z bujną roślinnością. Bardzo przyjemna ścieżka. Polecam. Kiedy dojedziemy do końca trasy, musimy jeszcze podjechać (dlatego właśnie rower jest tu bardzo wskazany) drogą asfaltową do początku trasy, gdzie zostawiliśmy samochód.

Gdzie nocować w okolicy tego szlaku?

• Polecam Agroturystykę Polesie. To zaledwie kilka kilometrów od szlaku. Miejsce to zajęło II miejsce w kategorii Wypoczynek na wsi, w organizowanym przez Polską Organizację Turystyczną konkursie „Na wsi najlepiej”.
• Alternatywą jest Dworek pod dębami w miejscowości Jamniki.
• Namiot ? Jeśli chcesz skorzystać z noclegu pod namiotem, najtańszą opcją będzie wykupienie noclegu przy zadaszeniu turystycznym na początku szlaku Dąb Dominik, zgodnie z opisem powyżej.

Część Północna 

Ścieżka przyrodnicza „Perehod”

• Długość trasy: ok. 5 km
• Czas przejścia: 1,5h – 2,0h

Co można zobaczyć?

• Stawy Pieszowolskie,
• wrzosowiska,
• lasy grądowe, bory sosnowe,
• dwie wieże widokowe,
• stanowisko żółwia błotnego

Ścieżka przyrodnicza „Perehod” rozpoczyna się w miejscowości Pieszowola. Jest znana ze swoich ornitologicznych walorów. Niech nie zaskoczy więc Was zbudowana pośrodku trasy, na grobli, budka obserwacyjna, tzw. schron ornitologiczny. Można obserwować z jej środka, (najlepiej mieć ze sobą lornetkę), mnóstwo okolicznych gatunków ptaków. Ścieżka prowadzi groblami wzdłuż stawów.

Mimo dobrego maskowania się występującego tu żółwia błotnego, jest szansa że go zobaczycie. Nie ma tu, występujących na innych ścieżkach parku, drewnianych kładek, co pozwala wygodnie przemieszczać się po całym tym terenie na rowerze. Zachęcam Was do odwiedzenia tego miejsca tuż po wschodzie słońca. Unoszące się nad stawami mgły nadają temu miejscu szczególny charakter. Równie pięknie jest tuż przed jego zachodem. Wówczas cały teren mieni się pięknymi kolorami.

Gdzie nocować w okolicy szlaku?

Zdecydowanie najbardziej klimatyczna ze znanych mi agroturystyk w tym regionie, we wsi Pieszowola, tuż przy szlaku: Perehod- Magia Przejscia.

Niezwykła gościnność właścicielki, choć bardziej pasuje mi tu określenie gospodyni, ze względu na jej wyjątkowe podejście do gości. Ela zadba o Was najlepiej, ugości własnoręcznie przygotowywanymi serami kozimi, pysznymi deserami, po prostu obłędnym wręcz jedzeniem i doskonałą kawą. W Perehodzie czas płynie wolniej, nie ma tu TV, superszybkiego internetu itp. Tu przyjeżdżamy nie na kolejny odcinek serialu Netflix’a, a prawdziwie wypocząć i poczuć magię tego miejsca. Polecam na zdecydowanie dłużej niż jedną noc, jeśli tylko macie tyle czasu.

Ścieżka historyczno- przyrodnicza „Obóz powstańczy”

• Długość trasy: ok. 4 km
• Czas przejścia: 1,5h – 2,0h

Co można zobaczyć?

• historyczne miejsce obozu powstańców styczniowych
• Łąki „Pociągi”
• żeremie bobrowe,
• „Dąb Powstańców”

Polecam połączenie jej z kolejną trasą opisaną poniżej, ze ścieżką rowerową „Mietiułka”. Prawdopodobnie zwiedzanie Obozu powstańczego będzie waszą kontynuacją po ścieżce Perehod. W takim razie warto podjechać tu rowerem (niebieska trasa rowerowa od miejsca postojowego przy ścieżce Perehod) lub dojeżdżając samochodem do miejscowości Lipniak.

Historia tego miejsca jest ciekawa. Dotyczy Powstania Styczniowego z 1863 roku na terenach pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Między innymi tutaj miał miejsce największy i ostatni zryw niepodległościowy przeciwko Carskiej Rosji w Królestwie Polskim. W tutejszym obozie okresowo przebywało nawet 1000 powstańców! Z ustawionych po drodze tablic informacyjnych dowiecie się znacznie więcej o tych wydarzeniach i tym miejscu.

Ścieżka prezentuje między innymi różne zbiorowiska leśne, prowadząc groblą wzdłuż łąk aż do okazałego żeremia bobrowego. Historycznymi elementami ścieżki są „Dąb powstańczy”, mogiłki i samo miejsce obozu powstańczego. W połowie trasy, tuż przy łąkach „pociągi” znajduje się wieża widokowa. Nie spieszcie się idąc po grobli. Warto przyjrzeć się temu miejscu nieco dokładniej, bo kryją się tu ciekawe zakamarki, idealne na dobre zdjęcie.

Ścieżka rowerowa „Mietiułka”

• Długość trasy: ok. 21 km
• Czas przejazdu: 2,5h – 3,5h

Co można zobaczyć?

• Durne Bagno – torfowisko wysokie z wełnianką, pijanicą i mszarem sosnowym
• Las Łowiszów – jeden z najstarszych lasów PPN
• punkt widokowy w miejscowości Wielki Łan
• rozlewiska na łąkach Pociągi, Ochoża i Radwania 
• rzekę Mietiułkę

Mamy dwie opcje rozpoczęcia tej trasy. Pierwsza w miejscowości Pieszowola, tuż przy ścieżce przyrodniczej Perehod, albo z drugiej strony, za pomnikiem Korpusu Ochrony Pogranicza w miejscowości Łowiszów. Spora część trasy, ta rozpoczynająca się od strony Pieszowoli, jest długim pasem polnej drogi, przy którym, szczególnie w lekko pochmurny dzień, fantastycznie odbija się w tutejszej rzeczce błękitne niebo. Teren ten jest pełen różnokolorowych roślin. Bardzo fotogeniczne miejsce, prawda ? Poza tym można tu czasami napotkać na kołujące na niebie bociany.

Przy ścieżce znajdują się jedne z najstarszych lasów Poleskiego Parku Narodowego. Warto wejść na wieżę widokową i poobserwować panoramę Durnego Bagna.

Ciekawy jest punkt widokowy w miejscowości Wielki Łan. Z tego niewielkiego wzniesienia rozpościera się piękny widok na łąki i lasy Parku. Przy rzece możemy spotkać ptaki wodne, żurawie. Nad rozlewiska czasami wychodzą łosie. Jedna wilcza wataha wybrała tę okolicę jako swój dom. Nie trzeba się ich jednak obawiać, to skryte zwierzęta i unikają kontaktu z człowiekiem.

Pozostałe aktywności na terenie i w okolicy Parku

• Kajakiem – miłośnicy tej aktywności sportowej powinni zainteresować się trasą przez jezioro Wytyckie. Szlak rozpoczyna się od przystani przy miejscowości Kolonia Kochanowskie i prowadzi wzdłuż brzegów jeziora. Bardzo ważna jest nawigacja po tym akwenie, ponieważ nie jest to takie łatwe. Brzegi trasy bujnie porasta wodna roślinność i trzciny. Dla tych, którzy chcą popływać na kajaku po mniejszym jeziorze, polecam serdecznie jezioro Rotcze. W ośrodku Grabniak można wypożyczyć sprzęt i cieszyć się również pięknymi widokami i bliskim kontaktem z przyrodą.

• Konno – Poleski Szlak Konny to trasa o długości 280 km, pierwszy szlak konny na Lubelszczyźnie i co ciekawe, jeden z najdłuższych w Polsce. Dobrze oznakowany. Trasy przebiegają nie tylko przez Poleski Park Narodowy, ale również trzy parki krajobrazowe (Poleski, Sobibórski i Chełmski) oraz wiele rezerwatów przyrody.
• Nordic Walking – aplikacja Urszulin, o której wspominałem na początku artykułu poprowadzi nas po czterech zróżnicowanych trasach, takich jak Szlak Jezior, Szlak Wytycki, Szlak Wereszczyński czy Szlak Pamięci. Różnią się one długością i trudnością trasy.
• Birdwatching – osiem tras, jedno z największych bogactw ornitologicznych w Polsce, specjalnie przygotowana infrastruktura, sprzyjająca wygodnemu, a przy tym nie ingerującemu sposobowi na podglądanie życia ptaków. To z pewnością dobry sposób na spędzanie czasu szczególnie dla cierpliwych.

Kiedy już pozwiedzacie i przyjdzie Wam ochota na błogi odpoczynek nad jeziorem, serdecznie polecam Wam jezioro Grabniak. Znajduje się zaledwie 3 km od granicy Poleskiego Parku Narodowego. W przeciwieństwie do tak bardzo obleganych w wakacje miejsc jak jezioro Białe, tutaj  jest realna szansa na prawdziwy relaks. Nie ma tu aż tak bardzo rozwiniętej turystyki, co sprawia, że to miejsce jest bardzo przyjemne. Naturalnie w weekend nad każdym jeziorem jest sporo turystów. Do dyspozycji są tu plaże, pomosty, wypożyczalnie sprzętu sportowego, bary i sklep. Lubię przyjeżdżać co roku do ośrodka Grabniak, w którym mogę zdecydować czy tym razem chcę nocować pod namiotem czy w 4-osobowym domku.

Wyzwania dla terenów Poleskiego Parku Narodowego i okolicy

Okolice Poleskiego Parku Narodowego nie są jednak pozbawione wyzwań i realnych zagrożeń. O nich również chcę Wam wspomnieć. To co dziś jest dla nas pięknym terenem chronionym, już w niedalekiej przyszłości może zmienić się diametralnie. Od pewnego czasu głośno mówi o tym inicjatywa W obronie Polesia. Niestety w pobliżu Parku planowana jest budowa trzech kopalni (w Kolonii Dratów, Hańsku i Kuliku).

Przykładem jest kopalnia „Karolina”, której budowa planowana jest w okolicach Hańska, w bezpośrednim sąsiedztwie Bagna Bubnów należącego do Poleskiego Parku Narodowego. Zaawansowane są też plany uruchomienia wydobycia węgla w okolicach Sosnowicy, po północnej i zachodniej stronie Parku. Najbardziej zaawansowana formalnie, choć bez ważnych pozwoleń środowiskowych, jest kolejna australijska inwestycja w okolicach Siedliszcza, znana jako kopalnia Jan Karski. Taka skala rozwoju górnictwa, poprzez zmianę stosunków wodnych, zanieczyszczenie wód i powietrza, transport węgla i odpadów, zapadliska itp. może spowodować nieodwracalną degradację bezcennych przyrodniczo torfowisk i bagien (objętych m.in. Konwencją Ramsarską, obszarów Natura 2000 oraz innych terenów tworzących Transgraniczny Rezerwat Biosfery UNESCO „Polesie Zachodnie”, w tym jezior Pojezierza Łęczyńsko- Włodawskiego.

Występowanie setek rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt oraz podmokłych środowisk związane jest z delikatnymi stosunkami wodnymi. Budowa i eksploatacja kopalni grozi drastyczną ingerencją w zasoby wodne stanowiące podstawę zachowania podmokłych siedlisk Polesia. Uderzyłaby także w rolnictwo i turystykę regionu. Zachęcam Was do zapoznania się z powyższym problemem na oficjalnym profilu W obronie Polesia.

Poleski Park Narodowy oferuje turystom świetne możliwości do bliskiego kontaktu z tak bardzo różnorodną przyrodą. Niezależnie od tego, czy postanowicie poznać lepiej to miejsce w trybie slow, czy aktywnie, mam nadzieję, że udało mi się zachęcić Was do wizyty w tym magicznym miejscu na pięknej Lubelszczyźnie. Poznaj lepiej nasz region, a jestem przekonany, że będziesz chętnie tu wracać. Dla tych z Was, którzy już dosyć dobrze znają nasz region, polecam również zwiedzenie sąsiedniego, również atrakcyjnego przyrodniczo Podlasia, szczególnie Białowieży i okolic.

Materiał powstał w wyniku akcji organizowanej przez Polską Organizację Turystyczną.