Włochy to kraj, do którego wracam regularnie i który bardzo często przewija się w moich relacjach na Instagramie. Widać to też na blogu — od Genui i pobliskich miasteczek Cinque Terre, przez Bergamo, aż po Bolonię, którą naprawdę warto wpisać na listę podróżniczych planów. Te i wiele innych włoskich kierunków znajdziecie u mnie opisane krok po kroku, z naciskiem na zwiedzanie na własną rękę, praktyczne wskazówki i rzeczy, które realnie ułatwiają podróż.

Jeśli chodzi o Sycylię, miałem już okazję odwiedzić Katanię i Taorminę — i nie będę ukrywał, Taormina to jedno z moich absolutnie ulubionych miejsc w Europie. Wracam do niej myślami bardzo często i z przyjemnością pokazuję ją również Wam na blogu. Byłem też kiedyś w Trapanii, ale na tyle dawno, że jeszcze nie prowadziłem wtedy regularnych relacji i artykułów. Pamiętam natomiast doskonale, że był to listopad i że zmarzłem wtedy okrutnie, co — nie ukrywam — wróciło do mnie przy planowaniu grudniowego wyjazdu do Palermo.

Lecąc na Sycylię w grudniu, miałem więc lekką obawę, czy historia się nie powtórzy. Prognozy zapowiadały jednak całkiem przyzwoitą pogodę i rzeczywistość okazała się bardzo łaskawa. Słońce, około 17 stopni w ciągu dnia i tylko lekka bryza, która momentami przypominała, że to jednak zima. Warunki do zwiedzania były bardzo komfortowe, zwłaszcza jeśli — tak jak ja — nie przepadacie za letnimi upałami w miastach.

Spędziłem w Palermo kilka dni i jeśli zastanawiacie się, co zobaczyć w Palermo podczas krótkiego lub kilkudniowego pobytu, poniżej zebrałem dla Was najważniejsze miejsca, ale też sporo praktycznych informacji: gdzie się zatrzymać, jak poruszać się po mieście, na co zwrócić uwagę i gdzie dobrze zjeść. Jak zawsze zależało mi na tym, żebyście mieli możliwie pełny obraz i realne ułatwienie w zaplanowaniu własnego wyjazdu — bez zbędnej teorii, za to z konkretem.

Zanim jednak przejdziemy do zwiedzania, mała ciekawostka, która bardzo fajnie wprowadziła mnie w klimat Palermo jeszcze przed przylotem. Tuż przed wyjazdem obejrzałem na Netflixie sześcioodcinkowy serial kostiumowy „Lampart”, opowiadający historię fikcyjnej arystokratycznej rodziny na tle wydarzeń związanych ze starciami zwolenników Garibaldiego i Burbonów. Serial świetnie pokazuje Palermo, jego architekturę, atmosferę i społeczne napięcia tamtego okresu, a całość jest osadzona w bardzo estetycznej, dopracowanej wizualnie formie. Lubię takie przygotowanie do podróży — bez zagłębiania się w podręczniki, ale z lepszym zrozumieniem miejsca, które za chwilę oglądam na żywo.

Jeśli po lekturze tego artykułu pojawią się u Was dodatkowe pytania, śmiało zostawcie je w komentarzu — postaram się odpowiedzieć, jeśli tylko będę mógł. A teraz zapraszam Was do Palermo i do wspólnego zwiedzania miasta, które potrafi zaskakiwać na bardzo wielu poziomach.

Termin podróży: 7-11.12.2025 r.

Koszty podróży:

• Samolot Warszawa Modlin-Palermo-Warszawa Modlin (Ryanair, 2 bagaże podręczne) 395 zł
• Ubezpieczenie podróży (jak zawsze najlepszą ofertę wyszukuję i kupuję dla siebie online tutaj) 28 zł
• Lotnisko Palermo- centrum Palermo-Lotnisko Palermo (autobus Prestia e Comandè) 10 €/43 zł
• Nocleg w tym polecanym przeze mnie apartamencie 657 zł + 16 € podatku turystycznego = 725 zł/5 nocy
• Bilety wstępów do atrakcji turystycznych 178 zł
• Dodatkowe wydatki, w tym zakupy spożywcze i jedzenie na mieście 470 zł

Suma kosztów: 1840 zł /5 dni

Jak dojechać z lotniska do centrum Palermo?

Lotnisko Palermo Falcone–Borsellino leży poza centrum miasta, dlatego pierwszą decyzją po przylocie jest wybór środka transportu. Opcje są dwie i obie mają sens, ale od razu powiem, że osobiście polecam autobus — głównie ze względu na wygodę i elastyczność, zwłaszcza jeśli nocujecie poza ścisłym centrum albo chcecie coś sensownie zaplanować jeszcze po drodze.

Autobus z lotniska do Palermo – Presta e Comandè

Ja zdecydowałem się na autobus firmy Presta e Comandè i bilet kupiłem jeszcze przed wylotem. Zrobiłem tak świadomie, bo to rozwiązanie okazało się po prostu najwygodniejsze. Bilet można kupić online jeszcze przed przyjazdem, ale też stacjonarnie po przylocie — dosłownie około 100 metrów od wyjścia z terminala, po prawej stronie, gdzie znajduje się przystanek autobusowy oraz punkt sprzedaży biletów.

Po zakupie online bilet przychodzi mailowo w formie PDF-a z kodem QR, który pokazujecie przy wejściu do autokaru. Bardzo ważna informacja praktyczna: bilet nie jest przypisany do konkretnej godziny, tylko obowiązuje w wybranym dniu, co daje dużą swobodę i eliminuje stres związany z ewentualnym opóźnieniem lotu.

Ceny są jasne:

• 6 € w jedną stronę,
• 10 € w obie strony.

Po opublikowaniu relacji na Instagramie pojawiły się pytania o bilet powrotny — czy musi być wykorzystany tego samego dnia. Spokojnie, nie. Przy zakupie biletu w obie strony wybieracie osobno dzień przejazdu z lotniska do miasta i osobno dzień powrotu na lotnisko. Czyli dokładnie tak, jak to ma sens przy normalnym wyjeździe, a nie w ramach jednego dnia.

Autobusy kursują z lotniska do Palermo mniej więcej od 5:00 rano do około 1:05 w nocy, natomiast z miasta Palermo na lotnisko od około 3:30 do 21:30. W obu kierunkach kursy odbywają się co około 30 minut, a czas przejazdu do centrum to zazwyczaj 50–60 minut, w zależności od natężenia ruchu.

Dużą przewagą autobusu jest liczba przystanków. Między lotniskiem a dworcem Palermo Centrale znajduje się jeszcze 9 przystanków po drodze, co daje dużą elastyczność. Palermo jest rozległe i możliwość wysiadki bliżej noclegu albo konkretnej atrakcji potrafi zaoszczędzić sporo czasu i energii.

Ja sam bardzo na tym skorzystałem. Przyleciałem w niedzielę i wiedziałem, że tylko tego dnia zdążę odwiedzić jedną konkretną atrakcję. Zamiast jechać prosto do noclegu, wysiadłem z autobusu blisko miejsca, które chciałem zwiedzić, spędziłem tam czas, a dopiero później pojechałem zostawić bagaż. Gdybym wybrał pociąg i dojechał wyłącznie na dworzec centralny, mógłbym zwyczajnie nie zdążyć przed zamknięciem.

Jeśli chodzi o zakup biletu powrotnego na miejscu, warto mieć świadomość jednej rzeczy. Nie mam gwarancji, że sprzedaż biletów przez pracownika firmy odbywa się na każdym przystanku. W moim przypadku wsiadałem na przystanku Politeama, przy Piazza Ruggero Settimo, i tam kilka minut przed odjazdem pojawił się pracownik Presta e Comandè, który sprzedawał bilety bezpośrednio przed wejściem do autokaru. Traktujcie to raczej jako dodatkową możliwość, a nie regułę obowiązującą wszędzie.

Na koniec jeszcze jedna bardzo praktyczna uwaga, szczególnie przy powrocie na lotnisko. Czasami może się wydawać, że autobus lotniskowy odjeżdża z tego samego przystanku co zwykłe autobusy miejskie, ale w większości przypadków tak nie jest. Dlatego przed wyjazdem warto dokładnie sprawdzić lokalizację przystanku i zwrócić uwagę, czy znajduje się tam tabliczka z rozkładem jazdy i logo firmy Presta e Comandè. Autobusy lotniskowe często zatrzymują się w pobliżu przystanków komunikacji miejskiej, ale niekoniecznie dokładnie na nich.

Poniżej pokazuję Wam poglądową mapkę przystanków autobusu — sami zobaczcie, że jest ich naprawdę sporo i łatwo dopasować przejazd do własnego planu.

Pociąg z lotniska do Palermo – Trenitalia

Drugą opcją jest pociąg obsługiwany przez Trenitalia. To rozwiązanie szybkie i przewidywalne, ale mniej elastyczne.

Cena biletu w jedną stronę wynosi 6,80 € i nie ma zniżki na przejazd w obie strony. Pociąg dojeżdża do stacji Palermo Centrale, więc jeśli Wasz nocleg znajduje się gdzieś dalej, trzeba doliczyć jeszcze przesiadkę albo spacer z bagażem.

Czas przejazdu i częstotliwość kursów są bardzo zbliżone do autobusu, dlatego przy wyborze kluczowe jest to, gdzie dokładnie nocujecie i jak chcecie zaplanować pierwszy dzień w Palermo.

Taksówka współdzielona / Taxi sharing

Jeżeli po przylocie do Palermo nie macie ochoty ani na autobus, ani na klasyczną taksówkę za kilkadziesiąt euro, na lotnisku Falcone e Borsellino działa także oficjalna usługa tzw. taxi sharing. Informację o niej łatwo zauważyć już w hali przylotów — stoi tam charakterystyczny roll-up informujący o przejazdach do miasta w cenie 8 € za osobę i jest to cena oficjalna, obowiązująca na określone trasy w Palermo. Usługę obsługują lokalne spółdzielnie taksówkarskie, m.in. Cooperativa Autoradio oraz Coop Trinacria, które działają w porozumieniu z lotniskiem. W praktyce wygląda to tak, że podchodzicie do stanowiska taxi sharing przy wyjściu z terminala i zgłaszacie chęć przejazdu. Nie musicie sami szukać innych pasażerów — to kierowca kompletuje skład, dobierając kolejne osoby lecące w podobnym kierunku. Minusem jest to, że czasem trzeba chwilę poczekać, aż zbierze się odpowiednia liczba chętnych, bo dopiero wtedy samochód rusza w trasę. Plusem natomiast jest większa elastyczność niż w przypadku autobusu — taksówka dowozi pasażerów bliżej miejsca noclegu lub w konkretne punkty w centrum, takie jak okolice Via Roma, Teatro Massimo czy stacji centralnej. Trzeba jednak uczciwie powiedzieć, że nie jest to opcja tańsza od autobusu lotniskowego, bo ten kosztuje około 5–6 €, ale dla części osób wygoda i brak konieczności dalszego dojścia pieszo mogą być wystarczającym argumentem.

Jak wypożyczyć samochód w Palermo?

Na lotnisku w Palermo bez problemu można też wypożyczyć samochód — w hali przylotów działa kilka znanych wypożyczalni, w tym m.in. Goldcar, Sicily by Car oraz inne międzynarodowe i lokalne marki. Formalności załatwia się na miejscu, a samochód odbiera się bezpośrednio przy lotnisku, co jest rozwiązaniem wygodnym logistycznie. Warto jednak jasno zaznaczyć, że moim zdaniem ma to sens głównie wtedy, gdy planujecie intensywnie zwiedzać okolice Palermo i zachodnią Sycylię — mniejsze miasteczka, plaże, punkty widokowe czy miejsca, do których komunikacja publiczna dociera rzadko albo wcale. Samo Palermo absolutnie nie jest miastem przyjaznym dla kierowców. Ruch uliczny bywa chaotyczny, korki są na porządku dziennym, a znalezienie wolnego miejsca parkingowego w centrum często graniczy z cudem. Jeżeli więc Wasz plan zakłada głównie zwiedzanie miasta, poruszanie się pieszo i komunikacją miejską, samochód w Palermo częściej będzie problemem niż ułatwieniem.

Jeśli więc chcesz odkrywać Sycylię poza utartym szlakiem (wówczas warto!), to samochód będzie tu Twoim najlepszym przyjacielem.

Możecie wyszukać i wynająć samochód na lotnisku Palermo lub w innym miejscu poprzez wyszukiwarkę Localrent.

Pamiętajcie też o kilku ważnych sprawach przed ostatecznym wybraniem najlepszej oferty:

• Zazwyczaj nie kupuję ubezpieczenia wkładu własnego auta w wypożyczalni. Taniej zazwyczaj kupicie je w worldwideinsure.com. To nie jest reklama. Z moich doświadczeń wynika, że to najtańsza opcja ubezpieczenia wkładu własnego w przypadku wynajmu samochodu za granicą.
• Dokładnie sprawdzajcie warunki wynajmu. Najważniejsze: wysokość depozytu blokowanego na karcie kredytowej kierowcy, polityka paliwowa (najlepiej odbiór i zwrot pełnego baku), brak limitu przejechanych km, koszty dodania dodatkowego kierowcy itp.
• Zapewnij środki z tytułu depozytu na karcie kredytowej lub wykupcie pełne ubezpieczenie w wypożyczalni
• Niektóre wypożyczalnie samochodów akceptują wypukłe karty debetowe lub gotówkę, ale gdy nie masz karty kredytowej upewnij się wcześniej czy na miejscu będzie zaakceptowana inna opcja
• Anulowanie depozytu po zwrocie auta może zająć nawet 30 dni. Weź to pod uwagę
• Bezpłatne anulowanie rezerwacji nawet do 48 godzin przed terminem wynajęcia samochodu
• Zrób zdjęcia uszkodzeń samochodu w chwili wynajmu, sprawdź, czy wszystkie są zaznaczone/opisane w protokole wydania auta. Dotyczy to również tapicerki. Nagraj film dookoła samochodu.
• Przeczytaj opinie o wypożyczalni. Skup się na tych z ostatniego okresu, bo niektóre biura potrafią bardzo zmienić obsługę klienta w krótkim czasie. Czasami warto dopłacić kilkadziesiąt złotych i wybrać lepszą firmę,
• Dobierz rodzaj pojazdu do planowanej trasy i terenu. Piękna wyspa nie zawsze oznacza super jakość dróg, a na Sycylii niektóre drogi naprawdę nie są najlepszej jakości, zapewne nie raz będziecie chcieli podjechać bliżej plaży, do której często prowadzą szutrowe drogi
• Sprawdź, czy nie musisz mieć międzynarodowego prawa jazdy (we Włoszech nie jest potrzebne)
• Upewnij się, czy w wypożyczanym samochodzie będzie dostępny uchwyt na telefon. Może się wydawać, że to banalny problem, ale przekonałem się nie raz jak to ważne dla bezpieczeństwa podróży. Nie raz zabierałem z Polski swój niewielki uchwyt na telefon, co bardzo podniosło komfort i bezpieczeństwo jazdy autem
• Zwróć samochód w stanie, który nie budzi poważnych zastrzeżeń pod względem czystości. Posprzątaj w środku. Zazwyczaj nie musisz myć auta przed zwrotem, chyba że jest bardzo brudny.

Zwiedzanie Palermo autobusami Hop-On Hop-Off – czy warto?

W Palermo, podobnie jak w wielu dużych miastach turystycznych, funkcjonują autobusy typu Hop-On Hop-Off. Jeśli kojarzycie piętrowe, czerwone autobusy z innych europejskich miast, to dokładnie ten sam system. Głównym operatorem jest City Sightseeing Palermo, znany z obsługi takich przejazdów na całym świecie. Czasem można zobaczyć autobusy w innym kolorze, np. żółte, ale w praktyce to właśnie City Sightseeing dominuje w Palermo.

Zasada działania jest prosta. Kupujecie bilet najczęściej na 24 godziny i w tym czasie możecie dowolnie wsiadać i wysiadać na przystankach przy najważniejszych atrakcjach. Autobusy jeżdżą po zamkniętych pętlach, więc nie trzeba się martwić logistyką – po prostu krążą po mieście.

W Palermo działają dwie trasy. Jedna obejmuje głównie historyczne centrum, m.in. okolice Teatro Massimo, katedry i Quattro Canti. Druga prowadzi bardziej w stronę zachodniej części miasta, zahaczając m.in. o Zisę. Przejazd całej trasy bez wysiadania zajmuje około 50–60 minut, a autobusy kursują co 30–60 minut, w zależności od linii i pory dnia.

Na pokładzie dostępny jest audioprzewodnik w kilku językach, m.in. po angielsku i włosku, ale języka polskiego raczej nie ma. Jest też Wi-Fi i aplikacja z mapą. Bilet 24-godzinny kosztuje 20 €.

Czy to ma sens? Ja spotykam się z taką formą zwiedzania w większości miast i raz testowałem ją na Gozo na Malcie – tam się sprawdziła. W Palermo mam jednak mieszane odczucia. To wygodne rozwiązanie, jeśli jesteście w mieście krótko albo nie chcecie korzystać z komunikacji miejskiej, bo autobus dowozi pod główne punkty.

Trzeba jednak pamiętać, że ruch uliczny w Palermo jest intensywny, a korki potrafią wydłużyć przejazd. Do tego dochodzi fakt, że zwiedzanie z perspektywy autobusu trochę odcina od miasta – nie wejdziecie w boczne uliczki ani nie traficie przypadkiem w mniej oczywiste miejsca.

Dlatego ja osobiście wolę zwiedzanie Palermo pieszo. Błądzenie po mieście, skręcanie w niepozorne uliczki i odkrywanie miejsc poza głównym szlakiem daje mi zdecydowanie więcej. Autobusy Hop-On Hop-Off traktuję raczej jako opcję pomocniczą, sensowną przy krótkim pobycie lub na szybkie „złapanie” orientacji w mieście.

Gdzie nocować w Palermo? Moja sprawdzona polecajka

Szukając noclegu w Palermo, w pierwszym odruchu pewnie celowałbym w okolice dworca kolejowego Palermo Centrale — tak zazwyczaj robię w dużych miastach, gdzie komunikacja publiczna odgrywa sporą rolę. Tym razem jednak usiadłem do tego na spokojnie, przeanalizowałem mapę miasta, atrakcje, które chciałem zobaczyć, i szybko okazało się, że lepszym wyborem będzie inna lokalizacja — bliżej większości najciekawszych miejsc do zwiedzania.

Zostawiam Wam link do noclegu, z którego korzystałem. To jest link afiliacyjny do Booking.com. Jeśli zarezerwujecie nocleg przez ten link — nie ponosicie żadnych dodatkowych kosztów. Prowizję otrzymuję dopiero po Waszym zrealizowanym pobycie, bez wpływu na cenę rezerwacji. Dla mnie to realne wsparcie w prowadzeniu bloga i przygotowywaniu kolejnych, bezpłatnych i praktycznych poradników podróżniczych — dokładnie takich, jak ten o zwiedzaniu Palermo.

Z perspektywy całego pobytu mogę powiedzieć jedno: to był strzał w dziesiątkę. Zarówno pod względem lokalizacji, jak i ceny, komfortu, czystości i ogólnego wrażenia. I właśnie dlatego to miejsce spokojnie polecam — bo było sprawdzone, przetestowane i faktycznie dobrze się sprawdziło w praktyce.

Nocowałem w kameralnym mieszkaniu, w którym dostępne są bodaj trzy pokoje, w większości dwuosobowe. Łazienka formalnie jest wspólna, ale w trakcie mojego pobytu właściciel przydzielił mi jedną z łazienek jako prywatną, tylko do mojej dyspozycji. Była co prawda na korytarzu, ale przypisana wyłącznie do mnie na czas pobytu — bardzo miły gest i spory komfort.

Samo mieszkanie jest dość duże i dobrze wyposażone. Do dyspozycji jest kuchnia, w której można przygotować sobie posiłki: lodówka, piekarnik, mikrofalówka, wszystko, co potrzebne. Jest też ekspres do kawy, dość nietypowy — obsługiwany tzw. padami, a nie klasycznymi kapsułkami. Wcześniej się z takim rozwiązaniem nie spotkałem, ale kawa była naprawdę bardzo dobra, więc poranki zaczynały się całkiem przyjemnie. Choć uczciwie przyznam, że i tak w większości przypadków stołowałem się na mieście, bo włoska kuchnia skutecznie wyciąga z domu.

Dużym plusem jest też sama lokalizacja mieszkania — szóste piętro z windą (i to taką klimatyczną bardzo, sami zobaczycie), tuż obok znajduje się dobrze wyposażony sklep Coop. Każdy pokój ma osobną klimatyzację w cenie, co w Palermo potrafi mieć duże znaczenie, szczególnie poza sezonem, kiedy dni są słoneczne, ale noce bywają chłodniejsze.

To miejsce sprawdziło się u mnie bardzo dobrze właśnie dlatego, że było blisko atrakcji, do których zaglądałem niemal codziennie, a jednocześnie dawało komfort i spokój po całym dniu zwiedzania.

Ile czasu zaplanować na zwiedzanie Palermo?

Jeśli planujecie zwiedzanie Palermo po raz pierwszy, dwa pełne dni to moim zdaniem absolutne minimum, żeby zobaczyć najważniejsze atrakcje i poczuć klimat miasta, bez biegania od punktu do punktu. Przy takim czasie da się sensownie połączyć zabytki, spacery po historycznym centrum, targi i dobrą kuchnię.

Optymalnie polecałbym jednak trzy pełne dni. To już pozwala zwiedzać spokojniej, zajrzeć do muzeów, wejść do wybranych wnętrz i nie traktować Palermo wyłącznie „zaliczeniowo”. Miasto jest intensywne, głośne i pełne bodźców, więc dodatkowy dzień naprawdę robi różnicę.

Jeśli natomiast chcecie połączyć Palermo z okolicą — a moim zdaniem warto — wtedy warto zaplanować co najmniej jeden dodatkowy dzień. W zależności od kierunku świetnie sprawdzają się m.in. Monreale, Mondello albo Cefalù, które spokojnie da się odwiedzić jako jednodniowe wycieczki. Przy takim układzie cały wyjazd najlepiej zamknąć w 4–5 dniach, żeby niczego nie robić w pośpiechu.

Co warto wiedzieć przed zwiedzaniem Palermo? Moje praktyczne obserwacje

Palermo to miasto intensywne, momentami chaotyczne i absolutnie nieoczywiste w codziennym funkcjonowaniu. Po kilku dniach spędzonych na miejscu zebrałem kilka własnych obserwacji, które są subiektywne i nie każdy musi się z nimi zgodzić, ale u mnie bardzo szybko zaczęły się powtarzać. Dzielę się nimi, bo uważam, że mogą Wam ułatwić planowanie, zmniejszyć stres i uniknąć kilku niepotrzebnych nerwów.

Jedna z najważniejszych rzeczy dotyczy godzin otwarcia atrakcji.

W Palermo bardzo wiele miejsc — zwłaszcza kościoły, oratoria i obiekty sakralne — działa w mocno ograniczonych godzinach, czasem tylko do 13:00. I co ważne: to nie zawsze jest przerwa na sjestę, po której obiekt się ponownie otwiera.

W wielu przypadkach to całkowite zamknięcie na resztę dnia. Moja rada jest prosta: planując zwiedzanie, zawsze zaczynajcie od sprawdzenia godzin otwarcia i układajcie kolejność odwiedzanych miejsc od tych, które zamykają się najwcześniej.

Druga obserwacja dotyczy kościołów. W Palermo działa bardzo wiele wspólnot zakonnych i zdarza się, że świątynie są zamykane ad hoc — na modlitwę, spotkanie, warsztaty czy koncert. Nawet jeśli teoretycznie powinny być otwarte. Dlatego zawsze warto mieć plan B. Jeśli zależy Wam na zobaczeniu wnętrza konkretnego kościoła, najlepiej planować to rano albo w godzinach około 16:00–17:00, kiedy najczęściej ponownie się otwierają.

Kolejna rzecz, która może Was zaskoczyć, to toalety publiczne. W praktyce… prawie ich nie ma.

Wiem, że dla wielu osób — i dostawałem takie wiadomości, szczególnie od kobiet — to ważny temat. Moja wskazówka jest bardzo prosta i całkowicie normalna we Włoszech: zamówcie espresso za 1–1,20 € i skorzystajcie z toalety w kawiarni. Nikt nie robi z tego problemu i jest to powszechna praktyka.

Sporym zaskoczeniem, a momentami też źródłem frustracji, była dla mnie komunikacja miejska.

I chcę być tu dobrze zrozumiany — nie oczekuję od południowych miast szwajcarskiej punktualności. Przypomniała mi się zresztą moja pierwsza wizyta na Malcie, gdzie miałem bardzo podobne odczucia. Problem pojawia się wtedy, gdy planujecie trasę w Google Maps, opartą na przesiadkach, a już na samym początku trasy autobus odjeżdża zupełnie inaczej, niż wynikałoby to z rozkładu. I nie mówię tu tylko o korkach, bo te da się zrozumieć — kilka razy spotkałem się z sytuacją, że kurs „rozjeżdżał się” jeszcze zanim zdążył realnie wystartować.

Dlatego moja rada jest taka: nie opierajcie całego dnia zwiedzania na precyzyjnych przesiadkach autobusowych. W Palermo znacznie lepiej sprawdza się chodzenie pieszo, ewentualnie pojedyncze, proste przejazdy komunikacją, bez budowania skomplikowanych tras. Miasto jest duże, ruch ogromny, a korki są realnym problemem.

I właśnie dlatego, jeśli w ogóle rozważacie wynajem samochodu, to w kontekście samego Palermo zdecydowanie to odradzam.

Gęsty ruch, ciasne ulice, chaos parkingowy i ciągłe korki sprawiają, że samochód bardziej przeszkadza, niż pomaga. Zupełnie inaczej wygląda to przy wyjazdach poza miasto, ale samo Palermo najlepiej zwiedzać na piechotę, z dobrze zaplanowaną kolejnością miejsc.

Jak działa komunikacja miejska w Palermo i czy w ogóle jest potrzebna?

Palermo to bardzo duże miasto i od razu uspokoję: komunikacja miejska nie jest tu absolutnie niezbędna do zwiedzania centrum, ale w wielu sytuacjach potrafi się przydać. Kluczem jest podejście — nie traktować jej jako podstawy idealnie zaplanowanego dnia, tylko jako uzupełnienie chodzenia pieszo.

Jak poruszałem się po Palermo w praktyce?

Zdecydowaną większość czasu chodziłem pieszo. Historyczne centrum, główne place, targi, kościoły i zabytki są na tyle blisko siebie, że spacery są najwygodniejsze i najmniej stresujące. Palermo najlepiej „czyta się” właśnie z poziomu ulicy.

Jednocześnie były momenty, kiedy autobus był po prostu potrzebny — albo żeby podjechać kawałek dalej w obrębie miasta, albo żeby wydostać się poza centrum. W takich sytuacjach korzystałem z komunikacji miejskiej i traktowałem ją jako narzędzie pomocnicze, a nie fundament całego planu.

Kiedy komunikacja miejska w Palermo jest naprawdę potrzebna?

Są dwa kierunki, przy których autobus jest praktycznie konieczny:

• Mondello
• Monreale

Do obu tych miejsc nie da się sensownie dojść pieszo, a autobus jest najprostszym i najbardziej logicznym rozwiązaniem. Sam jechałem z centrum Palermo zarówno do Mondello, jak i do Monreale i właśnie w takich przypadkach komunikacja miejska spełnia swoją rolę najlepiej.

Również w samym Palermo zdarzały mi się dni, kiedy chciałem podjechać gdzieś dalej, zamiast iść pieszo kilkadziesiąt minut. Wtedy korzystałem z biletu całodziennego, który pozwalał mi wsiadać i wysiadać bez zastanawiania się nad każdym kolejnym przejazdem.

Punktualność i realia – na co trzeba się nastawić

Tu warto być szczerym: komunikacja miejska w Palermo jest bardzo niepunktualna. I nie chodzi tylko o korki, bo te da się zrozumieć. Kilka razy spotkałem się z sytuacją, w której autobus już na początku trasy odjeżdżał zupełnie inaczej, niż sugerował rozkład.

Dlatego moja rada jest prosta:

• nie opierajcie całego dnia zwiedzania na precyzyjnych przesiadkach,
• nie planujcie tras „co do minuty” na Google Maps,
• traktujcie autobusy jako wsparcie, a nie coś, co musi zadziałać idealnie.

W Palermo znacznie lepiej sprawdza się elastyczność.

Bilety i ceny komunikacji miejskiej

Jeśli chodzi o koszty, wszystko jest dość proste:

• bilet jednorazowy: 1,40 €,
• bilet całodzienny: 3,50 € (ważna uwaga poniżej!),
• bilet 3-dniowy: 8 €.

Bardzo ważna informacja praktyczna: bilet całodzienny nie obowiązuje przez 24 godziny. Jest ważny od momentu aktywacji do końca danego dnia, więc najlepiej aktywować go rano, a nie późnym popołudniem.

Aplikacja MyAMAT – jak z niej korzystać?

Bilety najwygodniej kupować przez bezpłatną aplikację MyAMAT. Działa poprawnie, ale wymaga cierpliwości — za każdym razem trzeba wpisywać dane karty, więc nie jest to najszybszy proces.

Moja rada: kupujcie bilet wcześniej, na spokojnie, a nie już w autobusie. Zdarzają się kontrole i lepiej mieć wszystko ogarnięte z wyprzedzeniem.

Ciekawostka: na linii 389 z Palermo (Piazza Indipendenza) do Monreale spotkałem się z sytuacją, w której w autobusie był pracownik sprzedający bilety na miejscu. To raczej wyjątek niż reguła, ale warto wiedzieć, że coś takiego się zdarza. I od razu uspokajam — bilety komunikacji miejskiej w Palermo obowiązują również na przejazd do Monreale.

Rowery i hulajnogi – czy to dobry pomysł?

Teoretycznie w Palermo działa system rowerów miejskich, a miejscami można spotkać hulajnogi elektryczne. W praktyce jednak osobiście zdecydowanie bym je odradzał.

Ruch w mieście jest bardzo duży, chaotyczny i momentami kompletnie nieprzewidywalny. Styl jazdy na Sycylii jest specyficzny i — moim zdaniem — może być po prostu zbyt ryzykowny dla osób przyzwyczajonych do poruszania się po polskich miastach. Nawet tam, gdzie pojawia się infrastruktura rowerowa, nie daje ona realnego poczucia bezpieczeństwa.

Czy Palermo i Sycylia są bezpieczne? Mafia a rzeczywistość

Sycylia wielu osobom wciąż kojarzy się z mafią sycylijską. Filmy, seriale i popkultura zrobiły swoje, dlatego pytanie o bezpieczeństwo w Palermo pojawia się bardzo często. Z mojego punktu widzenia – podczas całego pobytu czułem się w Palermo spokojnie i bezpiecznie. To oczywiście subiektywna opinia, ale oparta na codziennym doświadczeniu poruszania się po mieście, targach, centrum i dzielnicach turystycznych.

Nic złego mnie tam nie spotkało, ani razu nie miałem poczucia zagrożenia. Wieczorami poruszałem się po normalnych, uczęszczanych rejonach miasta, bez zapuszczania się nocą w podejrzane zaułki – dokładnie tak, jak robiłbym to w każdym dużym europejskim mieście. Zdrowy rozsądek ma tu znaczenie, ale to zasada uniwersalna, nie tylko sycylijska.

Jeśli chodzi o fakty, współczesna mafia na Sycylii nie funkcjonuje w sposób widoczny dla turystów. Działa raczej w tle – w sferze gospodarczej czy lokalnych układach – a nie jako realne zagrożenie dla odwiedzających. Statystyki przestępczości pokazują, że problemy, z jakimi mogą się spotkać turyści, to głównie drobne kradzieże lub kieszonkowcy, zwłaszcza na zatłoczonych targach czy w komunikacji miejskiej. Przestępstwa z użyciem przemocy wobec turystów należą do rzadkości.

Co ciekawe, mając świeże porównanie z Genui, to właśnie tam zdarzały mi się momenty lekkiej niepewności, szczególnie w mniej uczęszczanych częściach miasta. W Palermo takich odczuć praktycznie nie miałem.

W praktyce oznacza to jedno: Palermo i Sycylia są bezpieczne dla turystów, jeśli zachowujecie podstawowe zasady ostrożności – pilnujecie rzeczy osobistych, unikacie nocnych spacerów po odludnych zakamarkach i trzymacie się standardowego, zdroworozsądkowego podejścia do zwiedzania. Mafia pozostaje tu raczej elementem historii i mitu niż realnym problemem codziennego podróżowania.

Co zwiedzić w Palermo – jak zaplanować zwiedzanie miasta

W tej części artykułu zebrałem najciekawsze miejsca, które warto zobaczyć w Palermo, bazując wyłącznie na własnych doświadczeniach z kilkudniowego pobytu w mieście. Opisuję atrakcje w kolejności, która moim zdaniem najlepiej sprawdza się przy zwiedzaniu — od miejsc absolutnie kluczowych, po te, które są ciekawym uzupełnieniem planu, ale nie zawsze muszą być na liście „must see”.

Będą tu zarówno miejsca biletowane, jak i całkowicie bezpłatne. Piszę uczciwie o tym, co mnie zachwyciło, ale też o tym, co potrafiło mnie zaskoczyć w mniej pozytywny sposób. To zawsze jest moja subiektywna opinia, ale uważam, że właśnie taka szczerość najlepiej pomaga zaplanować własne zwiedzanie Palermo i uniknąć rozczarowań.

Przy każdej atrakcji znajdziecie konkretne informacje praktyczne: ceny biletów, godziny otwarcia, wskazówki dotyczące najlepszego momentu na zwiedzanie oraz rzeczy, na które naprawdę warto zwrócić uwagę przy planowaniu dnia. Szczególnie polecam sprawdzać aktualne godziny otwarcia bezpośrednio przed wizytą — w Palermo (i szerzej we Włoszech) zdarza się, że kościoły czy zabytki są czasowo zamykane z powodu nabożeństw, wydarzeń lokalnych lub prac konserwatorskich.

Jeśli, tak jak ja, planujecie zwiedzanie poza sezonem (np. jesienią lub zimą), pamiętajcie też o krótszym dniu i wcześniejszych godzinach zamknięcia atrakcji. Wymaga to trochę większej elastyczności, ale w zamian dostajecie spokojniejsze miasto i zdecydowanie mniejszy tłok.

Poniżej zaczynam od miejsca, które najlepiej wprowadza w historię Palermo i Sycylii, a jednocześnie jest jednym z najważniejszych punktów na mapie miasta — Palazzo dei Normanni.

Palazzo dei Normanni

Cappella Palatina – serce całego kompleksu

Najważniejszym i najbardziej poruszającym miejscem w Palazzo dei Normanni pozostaje Cappella Palatina, kaplica z XI–XII wieku, uznawana za jeden z najwspanialszych przykładów sztuki bizantyjskiej w Europie. Złote mozaiki pokrywające niemal każdą powierzchnię ścian robią ogromne wrażenie, a całość dopełnia drewniany, arabesowy sufit typu muqarnas, absolutnie unikatowy w tej części świata.

Warto wiedzieć, że Cappella Palatina jest obecnie częściowo w trakcie prac konserwatorskich i fragmenty wnętrza bywają zasłonięte rusztowaniami. Zostało to jednak zorganizowane w sposób, który nie psuje odbioru całości – nadal bez problemu można zrozumieć skalę i wyjątkowość tego miejsca.

Jeśli ktoś nie chce wydawać większej kwoty na bilet, to warto zapamiętać, że w Palermo i okolicy istnieją tańsze lub nawet bezpłatne alternatywy, gdzie zobaczycie równie spektakularne mozaiki – wrócę do nich w dalszej części artykułu. Mimo to, Cappella Palatina pozostaje jednym z tych miejsc, które bardzo mocno definiują zwiedzanie Palermo.

Apartamenty Królewskie, Sala Obrad i Torre Pisana

Apartamenty Królewskie udostępniane w wybrane dni pozwalają zajrzeć do reprezentacyjnych wnętrz, które dziś pełnią również funkcje administracyjne. Jednym z najciekawszych pomieszczeń jest Sala Obrad Zgromadzenia Regionalnego Sycylii, gdzie faktycznie odbywają się posiedzenia lokalnego parlamentu. To nie jest muzealna rekonstrukcja, tylko realnie funkcjonująca przestrzeń władzy.

Torre Pisana, jedna z najstarszych części kompleksu, pełniła dawniej funkcję obronną i mieszkalną. Dziś jest kolejnym elementem, który pokazuje militarny i strategiczny charakter pierwotnej rezydencji Normanów.

Ogrody Królewskie – uczciwie i bez zachwytu

W ramach biletu można wejść także na teren Ogrodów Królewskich, ale tutaj warto zachować realistyczne oczekiwania. Są zadbane, spokojne i znajduje się tam klimatyczna kawiarnia, jednak na tle innych ogrodów i parków w Palermo nie wyróżniają się niczym szczególnym.

Uczciwie mówiąc, bardzo ładny, zielony ogród znajduje się już przed samym pałacem, dostępny zupełnie bezpłatnie i idealny na chwilę odpoczynku. Jeśli więc mielibyście ograniczony czas, Ogrody Królewskie nie są absolutnym „must see”.

Teatro Marmoreo – monumentalna scena władzy

Tuż przed Palazzo dei Normanni znajduje się Teatro Marmoreo – monumentalna kompozycja rzeźbiarska zaprojektowana jako reprezentacyjna przestrzeń urbanistyczna. Centralnym punktem jest pomnik Karola V Habsburga, triumfującego cesarza, otoczonego alegorycznymi postaciami symbolizującymi potęgę i zwycięstwo nad Turkami.

Nie jest to teatr w klasycznym sensie, lecz kamienna scenografia inspirowana antycznym teatrem, stworzona po to, by budować respekt wobec władzy i podkreślać znaczenie pałacu. Dziś Teatro Marmoreo stanowi bardzo dobre miejsce na chwilę przerwy – jest tu sporo zieleni, cienia i ławek, idealnych na odpoczynek przed dalszym zwiedzaniem.

To również naturalny punkt przejściowy przed kolejną atrakcją, jaką jest katedra w Palermo, do której stąd dojdziecie w kilka minut, a o której za chwilę przeczytacie nieco więcej.

Porta Nuova – monumentalna brama tuż obok Palazzo dei Normanni

Kilka kroków od Palazzo dei Normanni, praktycznie na jego styku z dawną trasą miejskich murów, znajduje się Porta Nuova – jedna z najbardziej charakterystycznych bram Palermo. Nie przylega bezpośrednio do samego pałacu, ale stanowi jego naturalne urbanistyczne dopełnienie i historyczne „wejście” do miasta od strony zachodniej.

Brama została wzniesiona w XVI wieku, za panowania Karola V Habsburga, jako monumentalna propaganda zwycięstwa nad Turkami po bitwie pod Tunisem w 1535 roku. Już sam jej rozmach miał robić wrażenie na każdym, kto wjeżdżał do Palermo – i trzeba przyznać, że ten efekt działa do dziś.

Najbardziej rzucającym się w oczy elementem Porta Nuova są potężne rzeźby na dolnej kondygnacji. Od strony miasta zobaczycie cztery masywne, muskularne postacie – często interpretowane jako pokonani wrogowie, jeńcy lub alegoryczne przedstawienia zwyciężonych ludów. Ich celowo przerysowane, niemal brutalne formy miały podkreślać siłę cesarza i potęgę imperium. To zdecydowanie jeden z najbardziej ekspresyjnych przykładów renesansowej propagandy w przestrzeni miejskiej Palermo.

Z kolei druga strona bramy, od strony Corso Calatafimi, prezentuje zupełnie inny charakter – jest bardziej uporządkowana, reprezentacyjna i „oficjalna”. Warto więc obejść Porta Nuova dookoła i zobaczyć ją z obu stron, bo każda z nich opowiada inną historię i pełniła inną funkcję symboliczną.

Dawniej Porta Nuova była oczywiście częścią systemu fortyfikacji miejskich i jedną z głównych bram wjazdowych do Palermo. Dziś pełni już wyłącznie funkcję reprezentacyjną i historyczną, ale nadal wyznacza ważną granicę pomiędzy dawnym centrum władzy a resztą miasta.

Dodatkowym atutem tego miejsca jest niewielki, zielony teren wokół bramy, który świetnie sprawdza się jako chwila odpoczynku w cieniu – szczególnie po zwiedzaniu Palazzo dei Normanni. To dobre miejsce, żeby na moment zwolnić, usiąść i złapać oddech przed kolejnymi punktami zwiedzania, na przykład przed wizytą w katedrze w Palermo.

Katedra w Palermo – monumentalne serce miasta i jego historia

Już samo dojście na plac przed katedrą w Palermo robi ogromne wrażenie. Monumentalna bryła świątyni, bogato zdobiona fasada i otwarta przestrzeń wokół sprawiają, że to jedno z tych miejsc, przy których człowiek automatycznie zwalnia. Miałem tu bardzo wyraźną refleksję o tym, jak ogromnym dramatem są wojny – nie tylko przez ludzkie cierpienie, ale też przez niszczenie takich niezwykłych zabytków, które powstawały przez setki lat, wymagając niewyobrażalnego kunsztu i pracy. Tym bardziej cieszy fakt, że katedra w Palermo przetrwała kolejne najazdy i burzliwe dzieje Sycylii, zachowując swój wyjątkowy charakter.

Zwiedzanie katedry – co jest bezpłatne

Wejście do samej katedry jest całkowicie bezpłatne. Możecie swobodnie wejść do wnętrza, zobaczyć główną nawę, kaplice boczne i poczuć skalę tego miejsca bez kupowania biletu. I już to robi wrażenie – przede wszystkim monumentalnością i atmosferą.

Wnętrze katedry nie jest jednak tak bogato zdobione jak niektóre inne kościoły w Palermo, które opiszę Wam w dalszej części artykułu. Są miejsca, które pod względem dekoracyjności zrobią na Was jeszcze większe wrażenie. Tutaj siła tkwi raczej w historii i symbolice, a nie w przepychu.

Wnętrze katedry – detale, które warto zobaczyć

W tylnej części świątyni znajdują się monumentalne grobowce królewskie, które szczególnie przykuły moją uwagę. To czerwone sarkofagi z porfiru, w których spoczywają najważniejsi władcy Sycylii i cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego, m.in. Roger II, Henryk VI, Konstancja Sycylijska oraz Fryderyk II Hohenstauf. Są surowe w formie, ale robią ogromne wrażenie – to rzadki przykład zachowanych średniowiecznych pochówków królewskich w takiej skali.

Warto też wypatrzeć linię południkową (linea meridiana) – element, który łatwo przeoczyć. To XVIII-wieczny instrument astronomiczny: przez niewielki otwór wysoko w murze wpada promień światła słonecznego, który w południe wskazywał dokładny czas i pozwalał wyznaczać przesilenia oraz równonoce. To świetny przykład tego, że katedra była nie tylko miejscem kultu, ale też wiedzy.

Duże wrażenie zrobiła na mnie również chrzcielnica. Jest masywna, kamienna i bardzo surowa w formie. Bez złota i zdobień, ale przez to niezwykle symboliczna. Dla mnie to jeden z tych elementów, które najlepiej oddają charakter katedry w Palermo – powagę, historię i ciągłość przez wieki.

Muzeum Diecezjalne i rezydencja arcybiskupów – opcja, którą polecam

Ja zdecydowałem się na bilet za 7 €, który obejmuje Muzeum Diecezjalne oraz rezydencję arcybiskupią (dawne sale biskupów i arcybiskupów). I przyznam uczciwie – początek zwiedzania był dla mnie lekko rozczarowujący. Pierwsze sale wydały mi się dość skromne i przez moment miałem wrażenie, że to średnio wydane pieniądze.

Ale im wyżej wchodziłem, im dalej zaglądałem w kolejne pomieszczenia rezydencji, tym bardziej zmieniało się moje zdanie. Wnętrza robią naprawdę duże wrażenie, pokazują, jaką rolę pełnił Kościół w Palermo i jak wyglądało zaplecze władzy duchownej. Dodatkowym atutem jest świetny widok na katedrę z góry, jeden z ciekawszych punktów widokowych w tej części miasta. Finalnie wyszedłem stamtąd naprawdę zadowolony.

Inne opcje zwiedzania

Dostępne są również bardziej rozbudowane warianty biletów obejmujące m.in. kryptę, skarbiec, dachy katedry, apsydy czy studnię św. Magdaleny. Ceny zaczynają się od kilku euro i rosną w zależności od zakresu. Warto dobrze przemyśleć, co faktycznie chcecie zobaczyć, bo opcji jest sporo.

Św. Rozalia – patronka Palermo i jej legenda

Przed katedrą znajduje się charakterystyczna instalacja poświęcona św. Rozalii, głównej patronce Palermo. Według lokalnej legendy w czasie epidemii dżumy w 1624 roku święta miała objawić się jednemu z mieszkańców i wskazać miejsce, gdzie spoczywają jej relikwie – w grocie na Monte Pellegrino. Po odnalezieniu szczątków i uroczystej procesji przez miasto epidemia miała ustąpić, co uznano za cud. Od tamtej pory Rozalia jest symbolem ochrony miasta.

Jej przedstawienie przed katedrą – święta unosząca się nad wodą na łodzi – nawiązuje właśnie do tamtych wydarzeń i do procesji, która według wierzeń uratowała Palermo.

Kiedy odbywają się uroczystości ku czci św. Rozalii?

Z turystycznego punktu widzenia warto wiedzieć, że Palermo kilkukrotnie w ciągu roku świętuje swoją patronkę. Najważniejsze wydarzenie to Festino di Santa Rosalia, odbywające się 14–15 lipca. To największe święto miasta – z ogromną procesją, wozem triumfalnym, koncertami i pokazami fajerwerków.

San Giovanni degli Eremiti

Kamienne krużganki San Giovanni degli Eremiti prowadzą Was wprost w bardzo wczesną historię Palermo – taką, która zaczyna się dużo wcześniej niż klasyczne zabytki normańskie znane z folderów. Pierwsze budowle sakralne w tym miejscu istniały już w VI wieku, jeszcze w czasach bizantyjskich. Później teren przechodził z rąk do rąk: Arabowie, Normanowie, kolejne przebudowy, zniszczenia i adaptacje sprawiły, że dzisiejszy kompleks jest czymś w rodzaju żywej lekcji historii Sycylii zapisanej w kamieniu.

Najbardziej charakterystycznym elementem są oczywiście czerwone kopuły, które stały się jednym z symboli arabskonormańskiej architektury Palermo. Ten kontrast – surowy kamień, geometryczne formy i intensywna barwa kopuł – sprawia, że cały zespół wygląda niemal nierealnie, szczególnie w ostrym sycylijskim słońcu. Warto zwrócić uwagę, że obecny wygląd to w dużej mierze efekt XX-wiecznej rekonstrukcji, która miała na celu przywrócenie budowli „czystej” formy arabskiej, nawet kosztem późniejszych warstw historycznych.

Dziś zwiedzicie tu ruiny dawnego kościoła, fragmenty klasztoru benedyktynów oraz niezwykle fotogeniczne krużganki z ogrodem, w których cisza i zieleń tworzą zaskakujący kontrapunkt dla głośnego centrum Palermo. Spacer między kolumnami, arkadami i palmami pozwala naprawdę na chwilę oddechu – to jedno z tych miejsc, gdzie łatwo zapomnieć, że jesteście w dużym mieście.

Bilet wstępu kosztuje 6 € i moim zdaniem jest to bardzo uczciwa cena za możliwość zobaczenia tak nietypowego i ważnego historycznie miejsca. Zwiedzanie nie zajmuje dużo czasu, ale zdecydowanie warto je włączyć do planu spaceru po tej części miasta, szczególnie w połączeniu z pobliskim Palazzo dei Normanni.

Jako ciekawostka: San Giovanni degli Eremiti pojawia się już w pierwszym odcinku serialu „Lampart” dostępnego na Netflixie. Bez zdradzania szczegółów – warto zwrócić uwagę na to, jak serial pokazuje Palermo i całą Sycylię, bo miasto staje się tam pełnoprawnym bohaterem opowieści. Jeśli lubicie oglądać miejsca, które później możecie zobaczyć na żywo, ten punkt na mapie Palermo zyskuje dodatkowy kontekst.

San Giovanni degli Eremiti zachwyca właśnie tą nieoczywistą mieszanką kultur, epok i stylów, która jest esencją Sycylii – i dlatego tak dobrze pasuje do opowieści o Palermo, które nigdy nie było tylko jednym miastem, ale zawsze skrzyżowaniem światów.

Kościół Chiesa del Gesù di Casa Professa

Zwiedzanie Chiesa del Gesù di Casa Professa warto naturalnie połączyć z wizytą na Mercato Ballarò. Targ znajduje się dosłownie kilka minut spacerem od kościoła i ta kolejność ma ogromny sens. Najpierw intensywne Palermo w najczystszej postaci: gwar, nawoływania sprzedawców, zapachy street foodu i codzienne życie mieszkańców. A zaraz potem wejście do zupełnie innego świata – ciszy, monumentalnej sztuki i barokowego przepychu. Ten kontrast działa tu wyjątkowo mocno i bardzo dobrze oddaje charakter miasta.

Z zewnątrz Chiesa del Gesù di Casa Professa nie wyróżnia się niczym szczególnym. Fasada jest dość skromna i łatwo ją minąć, nie spodziewając się, co kryje się w środku. Dopiero po przekroczeniu progu okazuje się, że to jeden z najbardziej spektakularnych kościołów w Palermo. Świątynia powstała jako dom profesów Towarzystwa Jezusowego – stąd nazwa Casa Professa – a jej budowa rozpoczęła się pod koniec XVI wieku i została ukończona w 1636 roku. Jesteśmy więc w samym sercu epoki kontrreformacji, kiedy sztuka sakralna miała nie tylko zachwycać, ale też silnie oddziaływać na emocje i wyobraźnię.

Wnętrze kościoła jest niezwykle bogate, ale nie przytłaczające. Polichromowane marmury, stiuki, rzeźby i reliefy pokrywają niemal każdą powierzchnię, tworząc spójną, barokową narrację. To jedno z tych miejsc, gdzie trudno zdecydować, na czym skupić wzrok, bo detale pojawiają się dosłownie wszędzie. Szczególne wrażenie robią sklepienia – malowidła przedstawiające sceny z Nowego Testamentu są wyjątkowo realistyczne, pełne ruchu i ekspresji. Postacie mają ciężar, emocje i dynamikę, a całość sprawia wrażenie niemal trójwymiarowej. Zdecydowanie warto tu zwolnić i co chwilę po prostu podnieść głowę.

Zwiedzanie Casa Professa ma bardzo ciekawą formułę. Po wejściu do kościoła najpierw poruszacie się po głównej przestrzeni samodzielnie, mając czas na spokojne obejrzenie wnętrza, kaplic i sklepień. Dopiero w momencie przejścia do części zakrystii zmienia się sposób zwiedzania. To właśnie tam przejmuje Was przewodnik, który opowiada o historii miejsca, działalności jezuitów w Palermo oraz o znaczeniu poszczególnych elementów wystroju. Wyjaśnia też, które fragmenty kompleksu będziecie zwiedzać dalej już we własnym tempie. Ten moment bardzo porządkuje odbiór całego miejsca, bo nagle barokowy przepych zaczyna mieć sens i kontekst.

W ramach wejścia można zobaczyć nie tylko zakrystię, ale również dawne pomieszczenia związane z funkcjonowaniem Casa Professa, dziś pełniące rolę przestrzeni wystawowych. Znajdują się tam dzieła sztuki sakralnej, elementy wyposażenia liturgicznego oraz sale, które pozwalają lepiej zrozumieć, jak ważną rolę pełnili jezuici w historii Palermo. W obrębie kompleksu znajduje się również drugi, mniejszy kościół, który często bywa pomijany, a zdecydowanie warto do niego zajrzeć.

Bilet wstępu kosztuje dokładnie 6 € i kupuje się go w kasie tuż przed wejściem do kościoła. Możliwa jest płatność kartą lub gotówką. Godziny zwiedzania – zwłaszcza w weekendy i święta – są dostosowane do nabożeństw i najlepiej sprawdzić je wcześniej na oficjalnej stronie casaprofessa.it, żeby dobrze zaplanować wizytę.

Mercato Ballarò

Mercato Ballarò to najstarszy targ w Palermo, którego początki sięgają czasów arabskich, czyli IX–X wieku. Już wtedy był głównym miejscem handlu żywnością i do dziś zachował swój pierwotny, bardzo autentyczny charakter. Przez wieki nic tu nie zostało „wygładzone” pod turystów – to wciąż żywa przestrzeń miasta, w której spotykają się mieszkańcy, sprzedawcy i zapachy sycylijskiej kuchni.

Obecnie Ballarò wygląda dokładnie tak, jak można się spodziewać po historycznym targu południa Europy: jest gwarno, intensywnie zapachowo i momentami chaotycznie. To nie jeden plac, ale gęsta pajęczyna uliczek wypełnionych stoiskami z jedzeniem. Z każdej strony coś się smaży, grilluje albo wyciska na świeżo. Królują lokalne, sycylijskie smaki, a bardzo dużą część oferty stanowią owoce morza – świeże i przygotowywane na bieżąco.

Ja zamówiłem tutaj smażoną ośmiornicę z kalmarami, skropioną cytryną, za którą zapłaciłem 5 €. Proste, streetfoodowe danie, ale dokładnie takie, jakie chce się zjeść w Palermo. Warto zwracać uwagę na świeżość i to, czy jedzenie jest podawane na gorąco – wtedy smakuje najlepiej. Kilka razy wracałem też po sok wyciskany z granatów. Standardowa cena to zwykle około 3 € za kubek, ale udało mi się kupić go za 1,50 €. Świeży, naturalny i naprawdę świetny w smaku.

Bardzo praktyczna sprawa: na Mercato Ballarò warto mieć przy sobie gotówkę, bo płatności kartą nie zawsze są możliwe. Sam targ jest dość rozległy i łatwo spędzić tu więcej czasu, niż się planowało. Wcześniej na blogu opisałem też kwestie bezpieczeństwa w Palermo i dobrze się z tą częścią zapoznać przed wizytą, bo to miejsce zatłoczone i bardzo intensywne.

Część stoisk ma stoliki, przy których można usiąść i zjeść na miejscu, inne działają typowo na wynos – bierzecie porcję w rękę i idziecie dalej. Niezależnie od formy, Mercato Ballarò to jedna z najważniejszych atrakcji Palermo, pozwalająca naprawdę poczuć rytm miasta i jego kulinarną duszę.

Jeśli po Ballarò będziecie mieć ochotę na więcej takich doświadczeń, warto zajrzeć także na Mercato del Capo, który jest nieco bardziej uporządkowany, ale wciąż bardzo lokalny, oraz na Vuccirię – dawny targ, który dziś łączy historię miejsca z wieczornym, streetfoodowym klimatem. Wszystkie te targi razem dają pełny obraz tego, jak smakuje i pachnie Palermo.

Murale w Palermo

Spacerując po Palermo bardzo szybko traficie na ściany, które mówią więcej niż niejeden przewodnik. Murale w tym mieście nie są tylko dekoracją – to wizualna opowieść o historii Sycylii, walce z mafią, pamięci o bohaterach i lokalnej tożsamości. I właśnie dlatego warto poświęcić im chwilę uwagi, nawet jeśli nie jesteście fanami street artu.

Pierwszy z murali, który zwraca uwagę niemal od razu, przedstawia Padre Pino Puglisi. Widzicie tu postać w białej szacie, z delikatnym uśmiechem i aureolą, namalowaną na surowej, starej ścianie. To nie jest przypadkowy święty w przypadkowym miejscu. Puglisi był księdzem z Palermo, który otwarcie sprzeciwiał się mafii i za to został zamordowany w 1993 roku. Dziś jest symbolem odwagi i moralnego oporu, a mural działa jak cichy manifest – bez patosu, za to z ogromnym ładunkiem emocji. Warto zobaczyć go na żywo, bo dopiero wtedy czuć kontrast między brutalnością miejsca a spokojem postaci.

Drugi mural to jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów współczesnego Palermo – uśmiechnięci Giovanni Falcone i Paolo Borsellino, przytuleni, jakby uchwyceni w prywatnym, lekkim momencie. To dwaj sędziowie zamordowani przez mafię w 1992 roku. Mural działa na zupełnie innej zasadzie niż pomniki – zamiast patosu jest bliskość, ciepło i ludzki wymiar bohaterów. Widzicie ich nie jako ikony, ale jako ludzi z krwi i kości, co robi ogromne wrażenie i zostaje w głowie na długo.

Trzeci przykład to monumentalny portret samego Falcone’a, namalowany na bocznej ścianie kamienicy, górujący nad placem. Surowe spojrzenie, oszczędna kolorystyka i skala sprawiają, że trudno przejść obok obojętnie. Ten mural świetnie pokazuje, jak street art w Palermo wchodzi w dialog z codziennym życiem miasta – targiem, ruchem ulicznym, hałasem. Bohater patrzy na współczesne Palermo, a Palermo żyje dalej pod jego spojrzeniem.

Jeśli te trzy murale Was zainteresują, spokojnie możecie pójść krok dalej. W dzielnicach Ballarò i Kalsa znajdziecie sporo mniejszych realizacji – bardziej symbolicznych, czasem abstrakcyjnych, często komentujących życie codzienne, migrację czy tożsamość Sycylii. Warto też zwrócić uwagę na prace artystów związanych z Palermo, zwłaszcza Igor Scalisi Palminteri, którego murale są rozsiane po różnych częściach miasta i niemal zawsze niosą ze sobą wyraźny przekaz społeczny.

Murale w Palermo najlepiej odkrywać bez pośpiechu, przy okazji zwykłego spaceru. One nie krzyczą – raczej przypominają, kim to miasto było, z czym musiało się zmierzyć i dlaczego dziś wygląda dokładnie tak, jak wygląda.

Teatro Massimo w Palermo

Już samo podejście pod Teatro Massimo robi ogromne wrażenie. Monumentalna fasada z potężnym portykiem i kolumnami jest widoczna z daleka, a całość wygląda bardziej jak antyczna świątynia niż klasyczny teatr operowy. Kiedy byłem w Palermo na początku grudnia, od razu wiedziałem, że nie chcę poprzestać wyłącznie na oglądaniu budynku z zewnątrz, bo już sama bryła zapowiadała coś naprawdę wyjątkowego.

Przy głównych schodach uwagę zwracają masywne rzeźby lwów, które strzegą wejścia do teatru. To nie jest przypadkowy detal – lwy od wieków symbolizują siłę, majestat i ochronę, a w kontekście Teatro Massimo mają podkreślać rangę instytucji oraz znaczenie sztuki i kultury w życiu miasta. W okresie przedświątecznym schody prowadzące do wejścia są dodatkowo dekorowane charakterystycznym „dywanem” z czerwonych gwiazd betlejemskich. Ten kontrast pomiędzy klasyczną architekturą a intensywną czerwienią kwiatów wygląda spektakularnie i stanowi bardzo efektowną scenerię do zdjęć.

Teatro Massimo prezentuje się znakomicie zarówno w ciągu dnia, jak i po zmroku, ale jeśli macie taką możliwość, naprawdę warto zobaczyć je wieczorem. Po zapadnięciu zmroku budynek jest pięknie podświetlony, a cała przestrzeń przed teatrem nabiera wyjątkowego, niemal teatralnego klimatu. Mam wrażenie, że właśnie wtedy najlepiej czuć atmosferę tego miejsca.

Plac przed Teatro Massimo również zasługuje na chwilę uwagi. Znajdują się tu dwa niewielkie, symetryczne budynki, które na pierwszy rzut oka mogą wyglądać jak zwykłe kioski. Historycznie pełniły one funkcję punktów sprzedaży biletów, gazet i losów loteryjnych, a dziś nadal są wykorzystywane w podobny, użytkowy sposób. Ich forma architektoniczna została jednak doskonale dopasowana do monumentalnego charakteru teatru, dzięki czemu całość placu tworzy bardzo spójną i elegancką przestrzeń.

Zdecydowałem się na zwiedzanie Teatro Massimo z przewodnikiem i to zdecydowanie najlepsza forma poznania wnętrz. Zwiedzanie trwa około czterdziestu minut i prowadzone jest również w języku angielskim. Grupy organizowane są mniej więcej co dwadzieścia minut, więc bez większego problemu można dołączyć do najbliższej tury praktycznie z ulicy, szczególnie poza sezonem.

Zwiedzanie rozpoczyna się w foyer, czyli reprezentacyjnej przestrzeni, w której widzowie oczekują na spektakle. Już tutaj widać ogrom całego obiektu. Wysokie wnętrza, marmury i bogate zdobienia robią duże wrażenie, a jedną z najciekawszych rzeczy jest drewniana makieta teatru, pozwalająca zobaczyć z góry skalę całego kompleksu. Uczciwie trzeba jednak przyznać, że na suficie foyer widać miejscami ślady wilgoci, co pokazuje, że budynek w przyszłości będzie wymagał prac konserwatorskich. Poza tym jednym elementem wnętrza prezentują się bardzo efektownie.

Teatro Massimo zostało otwarte w 1897 roku i jest największym teatrem operowym we Włoszech. Podczas mojego zwiedzania trafiliśmy na próby do „La Bohème”. Przed wejściem na widownię zostaliśmy uprzedzeni o zakazie robienia zdjęć i nagrywania, co wszyscy uszanowali. Samo obserwowanie fragmentu próby było jednak niezwykłym doświadczeniem, szczególnie pod względem akustyki i skali sceny, która – jak wyjaśniła przewodniczka – jest drugą co do wielkości w Europie, zaraz po tej w Paryżu.

Mieliśmy sporo szczęścia, bo później, już na jednym z balkonów, okazało się, że próba się zakończyła i mogliśmy swobodnie wejść na widownię oraz zrobić zdjęcia. Sala Teatro Massimo z czerwonymi fotelami, balkonami i złoceniami wygląda dokładnie tak, jak wyobrażamy sobie klasyczny teatr operowy i robi ogromne wrażenie.

Zwiedzanie Teatro Massimo kosztuje 12 € i moim zdaniem jest to jedna z najbardziej wartościowych atrakcji turystycznych w Palermo. Warto też wiedzieć, że tuż za kasami znajduje się punkt informacji turystycznej, gdzie można znaleźć aktualne informacje o zwiedzaniu miasta, cenach biletów oraz rozkładach jazdy komunikacji miejskiej. To bardzo praktyczne miejsce, nawet jeśli nie planujecie zwiedzania samego teatru.

Teatro Massimo to nie tylko jedna z najważniejszych atrakcji Palermo, ale też symbol ambicji i kultury miasta. Zarówno za dnia, jak i po zmroku, robi ogromne wrażenie i zdecydowanie warto wpisać je na listę miejsc, które trzeba zobaczyć podczas pobytu w Palermo.

Quattro Canti

W samym sercu Palermo, dokładnie tam, gdzie krzyżują się Via Maqueda i Corso Vittorio Emanuele, stajecie na skrzyżowaniu, które bardziej przypomina teatralną scenę niż zwykły punkt na mapie. Quattro Canti tworzą cztery lekko wklęsłe, niemal identyczne fasady, ustawione jak dekoracje operowe, które zamykają przestrzeń i automatycznie zatrzymują wzrok.

To miejsce powstało na początku XVII wieku, w czasach panowania hiszpańskiego, jako symboliczny i urbanistyczny środek miasta. Skrzyżowanie dzieliło Palermo na cztery historyczne dzielnice i miało podkreślać porządek, władzę oraz znaczenie miasta. Każda z fasad reprezentuje jedną dzielnicę i wszystkie zostały zaprojektowane według tego samego schematu, co daje niesamowite wrażenie harmonii.

Na najniższym poziomie zobaczycie fontanny symbolizujące cztery rzeki Palermo, wyżej stoją posągi czterech hiszpańskich królów Sycylii, a najwyższą kondygnację zajmują figury czterech patronek miasta. I choć każda dzielnica ma swoją świętą opiekunkę, to zdecydowanie najważniejszą postacią dla Palermo pozostaje Święta Rozalia – jej kult z czasem zdominował religijną tożsamość miasta, a o niej samej piszę więcej w dalszej części tego artykułu.

Quattro Canti bywa nazywane Teatrem Słońca i bardzo łatwo zrozumieć dlaczego. W ciągu dnia światło oświetla zawsze tylko dwie z czterech fasad, przez co miejsce ciągle się zmienia i za każdym razem wygląda trochę inaczej. To jeden z tych punktów, gdzie naprawdę warto zatrzymać się na chwilę, zamiast tylko przejść dalej.

Jeżeli macie szerokokątny obiektyw albo dobry tryb szeroki w telefonie, bardzo Was zachęcam do małego fotograficznego wyzwania. Stańcie dokładnie na środku skrzyżowania, spójrzcie w górę i spróbujcie złapać w jednym kadrze wszystkie cztery fasady naraz. To nie jest łatwe, ale jeśli się uda, efekt jest świetny i dość zabawny. Mnie się to udało i to jedno z tych zdjęć, które idealnie oddaje charakter Palermo.

Tuż obok znajduje się kościół, o którym piszę również na blogu i który zdecydowanie warto zobaczyć przy okazji. Niedaleko traficie też na fontannę, o której wspominam w innym fragmencie tekstu. Dzięki temu Quattro Canti nie jest tylko efektownym skrzyżowaniem, ale świetnym punktem odniesienia do dalszego zwiedzania historycznego centrum Palermo.

Piazza Pretoria i Fontanna Pretorii

Tuż przy Quattro Canti otwiera się Piazza Pretoria, którego centralnym punktem jest Fontanna Pretoria w Palermo. Podczas mojej wizyty była ona częściowo w trakcie remontu – fragmenty rzeźb oraz balustrad były zasłonięte, podobnie jak niektóre okoliczne budynki objęte pracami konserwatorskimi. Mimo tego ograniczenia całość i tak zrobiła na mnie bardzo duże wrażenie i bez trudu można było dostrzec skalę oraz kunszt tego założenia.

Historia fontanny jest nietypowa, ponieważ nie powstała w Palermo. Zaprojektowano ją w XVI wieku we Florencji jako element prywatnej rezydencji, a dopiero później została sprzedana miastu i przetransportowana na Sycylię w częściach. Po ponownym złożeniu ustawiono ją na placu tuż obok ratusza, podkreślając reprezentacyjny charakter tej części miasta.

Kompozycja Fontanny Pretorii jest bardzo bogata. Zobaczycie tu liczne rzeźby bogów, nimf, alegorie cnót, zwierzęta i postacie mitologiczne. Całość symbolizuje porządek świata i harmonię, a tarasowy układ, po którym spływa woda, nadaje fontannie wrażenie ruchu i lekkości.

Duża liczba nagich postaci sprawiła, że fontanna zyskała przydomek „Fontanna Wstydu”, co w przeszłości budziło sporo kontrowersji w konserwatywnym Palermo. Dziś jest ważnym świadectwem renesansowej sztuki i mocnym akcentem w przestrzeni historycznego centrum.

Kościół San Giuseppe dei Teatini

Zaledwie kilka kroków od najsłynniejszego skrzyżowania w Palermo, czyli Quattro Canti, stoi masywny, monumentalny kościół, który z zewnątrz zapowiada się okazale, ale absolutnie nie zdradza tego, jak spektakularne wnętrze skrywa. Chiesa di San Giuseppe dei Teatini to jedno z tych miejsc, które moim zdaniem bez żadnych wątpliwości trafia do pierwszej trójki najpiękniejszych wnętrz kościelnych w Palermo, obok Casa Professa. To świątynia, która zachwyca skalą, elegancją i niezwykłą dbałością o detal.

Kościół powstał w XVII wieku dla zakonu teatynów i od początku pełnił nie tylko funkcję sakralną, ale też reprezentacyjną. Po wejściu do środka uwagę od razu przyciąga ogromna, harmonijna przestrzeń. Wysokie kolumny prowadzą wzrok w stronę ołtarza, a całość utrzymana jest w bogatym, ale bardzo eleganckim sycylijskim baroku. Marmury, złocenia, rzeźby i freski tworzą wnętrze, które nie przytłacza, lecz robi wrażenie swoją spójnością i rozmachem.

Ogromną rolę w odbiorze tego miejsca odgrywa światło. Sufit i kopuły pokryte są malowidłami, a światło wpadające przez górne okna i boczne części kościoła pięknie podkreśla detale architektoniczne. Warto zwrócić uwagę na boczne przestrzenie świątyni, gdzie znajdują się mniejsze kopuły z latarniami, czyli specjalnymi świetlikami. To właśnie one doświetlają wnętrze nie tylko w głównej nawie, ale również w bocznych kaplicach, nadając całej przestrzeni lekkości i wyjątkowego uroku.

Centralny ołtarz i kaplice boczne zachwycają ilością rzeźbiarskiego detalu. Putta, ornamenty roślinne, figury świętych i misternie zdobione kolumny sprawiają, że to wnętrze chce się oglądać powoli, bez pośpiechu. To jeden z tych kościołów w Palermo, w których trudno skupić się na jednym fragmencie, bo niemal każdy element zasługuje na uwagę.

Zwiedzanie kościoła San Giuseppe dei Teatini jest płatne. Bilet wstępu kosztuje 4 € i obejmuje zarówno główną część świątyni, jak i część podziemną, często określaną jako krypta. Wersja z punktem wydokowym na dachu kosztuje 7 €. Nie jest to typowa krypta znana z wielu kościołów, ale dodatkowa przestrzeń sakralna, w której również odbywają się uroczystości religijne. Na miejscu można zapłacić zarówno gotówką, jak i kartą, co jest dużym ułatwieniem podczas zwiedzania centrum Palermo. Aktualne godziny otwarcia najlepiej sprawdzić na tablicach informacyjnych przy wejściu, ponieważ mogą się różnić w zależności od dnia i okresu liturgicznego.

Bardzo ważna jest też kwestia lokalizacji. W Google Maps przez błąd wyświetlają się dwie lokalizacje tego kościoła, z czego jedna prowadzi na teren pobliskiego kampusu uczelni, gdzie świątyni absolutnie nie ma. To może wprowadzić w błąd. Prawidłowe wejście do kościoła znajduje się bezpośrednio przy Quattro Canti, czyli przy słynnym skrzyżowaniu czterech głównych ulic w samym sercu historycznego Palermo. Jeśli stoicie na Quattro Canti, wejście do San Giuseppe dei Teatini macie dosłownie kilka kroków od siebie.

San Giuseppe dei Teatini to doskonały przykład miejsca, które zaskakuje dopiero po przekroczeniu progu. Monumentalny z zewnątrz, niezwykle elegancki i bogaty w środku, oferuje jedno z najbardziej efektownych wnętrz sakralnych w Palermo. To kościół, który zdecydowanie warto zobaczyć, zwłaszcza jeśli interesują Was barokowe wnętrza i chcecie poznać Palermo nie tylko od strony najbardziej oczywistych atrakcji.

Teatro Politeama Garibaldi

Już z daleka widać, że Teatro Politeama Garibaldi to jeden z najważniejszych punktów w tej części miasta. Monumentalna, półkolista bryła dominuje nad Piazza Ruggero Settimo, placem, który naturalnie łączy historyczne centrum Palermo z jego nowszą, bardziej elegancką częścią. To miejsce, obok którego trudno przejść obojętnie, nawet jeśli nie planujecie dłuższego postoju.

Teatr powstał pod koniec XIX wieku, w okresie intensywnego rozwoju urbanistycznego Palermo. Miał pełnić rolę bardziej dostępnego, „otwartego” teatru, w przeciwieństwie do monumentalnego Teatro Massimo. Architektonicznie łączy klasycyzm z elementami neorenesansowymi, a jego forma od początku miała podkreślać ambicje miasta i jego nowoczesny charakter.

Najbardziej rozpoznawalnym elementem budynku jest potężny łuk triumfalny oraz znajdująca się na jego szczycie quadriga, czyli rzeźbiarska kompozycja z rydwanem zaprzężonym w konie. To alegoria triumfu i sztuki, ale też wyraźny symbol prestiżu tego miejsca. Patrząc na Politeamę, łatwo odnieść wrażenie, że pełni rolę reprezentacyjnej bramy do tej części Palermo.

Niestety, zwiedzanie wnętrza nie jest możliwe, co jest sporą stratą, bo zdjęcia dostępne w sieci pokazują, że również środek budynku prezentuje się bardzo ciekawie. Szczególnie szkoda, bo mój nocleg znajdował się tuż obok i aż prosiło się, żeby zajrzeć do środka. Obecnie teatr pełni funkcję siedziby Orkiestry Symfonicznej Sycylii i nie jest udostępniany turystom.

Nawet bez wejścia do środka Politeama robi bardzo dobre wrażenie. Świetnie wygląda za dnia, ale jeszcze lepszy efekt daje późne popołudnie i wieczór, kiedy światło podkreśla kolumny i rzeźbiarskie detale. Równie ciekawa jest okolica – Piazza Ruggero Settimo to ważny punkt orientacyjny, z kawiarniami, przystankami komunikacji i wyraźnie miejskim klimatem.

Katedra w Monreale – monumentalne mozaiki i najlepsza panorama Palermo

Wyjazd do Monreale najwygodniej zaplanować komunikacją miejską z samego centrum Palermo. Autobus linii 389 odjeżdża z okolic Piazza Indipendenza, czyli miejsca położonego tuż przy Palazzo dei Normanni i Porta Nuova, dlatego bardzo łatwo połączyć wizytę w pałacu normańskim z wycieczką poza ścisłe centrum miasta. Kursy odbywają się regularnie, mniej więcej co godzinę, a przejazd trwa około czterdziestu minut.

Choć Monreale administracyjnie leży już poza Palermo, obowiązują tu miejskie bilety komunikacji publicznej. Przetestowałem to osobiście i działa bez żadnych problemów. Na tej trasie można korzystać zarówno z biletu jednorazowego za 1,40 €, jak i z biletu całodniowego za 3,50 € lub trzydniowego za 8 €. Co ciekawe, właśnie na tej linii bardzo często spotyka się kontrolera, którego głównym zadaniem jest dopilnowanie, by każdy pasażer miał ważny bilet lub w razie potrzeby kupił go bezpośrednio w autobusie.

Warto pamiętać, że autobus nie dojeżdża pod samą katedrę. Od przystanku do Piazza Duomo w Monreale czeka około dziesięciominutowy spacer pod górę. To krótka, ale dość wyraźna różnica wysokości, dlatego najlepiej mieć to na uwadze, planując zwiedzanie. Z perspektywy powrotu jest znacznie łatwiej, bo idzie się już w dół.

Sam plac i teren wokół katedry są dostępne bezpłatnie, podobnie jak wejście do głównej nawy świątyni. Już samo przekroczenie progu robi ogromne wrażenie. Wnętrze katedry w Monreale słynie przede wszystkim z monumentalnych mozaik, które niemal w całości pokrywają ściany i apsydy. Złote tło, intensywne kolory i precyzja detalu sprawiają, że trudno oderwać wzrok. Mozaiki przedstawiają sceny biblijne od Księgi Rodzaju aż po życie Chrystusa i należą do największych i najlepiej zachowanych zespołów tego typu w całych Włoszech. Skala wnętrza jest ogromna, a jednocześnie bardzo harmonijna, co odróżnia Monreale od wielu innych sycylijskich katedr.

Jeśli chcesz zobaczyć więcej, warto rozważyć zakup biletu obejmującego dodatkowe części kompleksu. Aktualnie wejście do słynnych krużganków kosztuje 6 €. To jedno z najpiękniejszych miejsc w całym Monreale, z dziedzińcem otoczonym kolumnami zdobionymi misternymi kapitelami i dekoracjami. Dostępny jest także bilet na taras widokowy na dachu katedry w cenie 4 €, a bilet łączony obejmujący oba te miejsca kosztuje 10 €. Z góry rozciąga się widok nie tylko na dachy Monreale, ale przede wszystkim na całe Palermo, które z tej perspektywy naprawdę pokazuje swoją skalę.

Samo Monreale warto potraktować nie tylko jako punkt „do odhaczenia”. Miasteczko położone jest na wzgórzu i ma bardzo przyjemną, lokalną atmosferę. Wąskie uliczki, niewielkie place i spokojniejsze tempo sprawiają, że spacer po centrum jest naturalnym uzupełnieniem wizyty w katedrze. Panorama Palermo widziana stąd doskonale pokazuje, jak rozległym miastem jest stolica Sycylii, z morzem majaczącym w tle.

Dobrym pomysłem przed powrotem do Palermo jest chwila przerwy na głównym placu przed katedrą. Kawa wypita przy stoliku z widokiem na miasto pozwala złapać oddech po intensywnym zwiedzaniu i naprawdę docenić to miejsce. Monreale łączy w sobie jedną z najważniejszych katedr na Sycylii, urok niewielkiego miasteczka i jedną z najlepszych panoram Palermo, dlatego spokojnie zasługuje na kilka godzin podczas pobytu w mieście.

Mondello i Riserva Naturale di Capo Gallo – zielona strona Palermo

Mondello bywa określane jako dzielnica Palermo, ale w praktyce funkcjonuje jak osobna miejscowość. Ma własne tempo, własną plażę i zupełnie inny klimat niż historyczne centrum miasta. To właśnie tutaj Palermo „oddycha” – bliżej morza, gór i przyrody.

Najprościej dojechać tu komunikacją miejską. Z centrum Palermo kursuje autobus nr 806, który dowozi bezpośrednio do Mondello. Przejazd zajmuje zwykle 45–55 minut, w zależności od ruchu. To wygodna opcja, szczególnie jeśli nie chcecie wynajmować auta.

Sama plaża w Mondello jest szeroka, piaszczysta i bardzo jasna, a woda w zatoce ma charakterystyczny, jasnoturkusowy kolor – co świetnie widać nawet na zdjęciach satelitarnych Google Maps. Tuż przy plaży stoi charakterystyczny, secesyjny budynek Antico Stabilimento Balneare di Mondello, który przez lata pełnił funkcję eleganckiego kąpieliska morskiego i centrum towarzyskiego. Dziś pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli tej części Palermo.

Nawet w grudniu plaża potrafi tu żyć, oczywiście pod warunkiem bardzo dobrej, słonecznej pogody. Nie chodzi jednak o opalanie czy typowo plażowy klimat, ale raczej o spokojne spędzanie czasu – siedzenie na piasku, spacery wzdłuż wody i łapanie promieni słońca. Widziałem sporo osób, które po prostu przyszły tu posiedzieć, napić się kawy w jednej z restauracji przy promenadzie albo odpocząć z widokiem na zatokę.

Tuż za Mondello zaczyna się Riserva Naturale di Capo Gallo – obszar chroniony, który jest jedną z najciekawszych przyrodniczych atrakcji w okolicach Palermo. Wejście do rezerwatu znajduje się na końcu zabudowań Mondello. Przy bramie zazwyczaj siedzi strażnik, który pobiera opłatę w wysokości 1 € (poza sezonem). W sezonie letnim bywa wyższa, ale zimą obowiązuje właśnie ta symboliczna kwota.

Od wejścia do rezerwatu spacer w kierunku dawnej latarni morskiej Capo Gallo zajmuje około 25 minut. Trasa jest prosta technicznie i nie wymaga specjalnego sprzętu, ale warto pamiętać, że teren jest skalisty, a wysokie ściany skalne szybko zacieniają ścieżkę. W okresie jesienno-zimowym już około 14:00 słońce praktycznie znika z tej części rezerwatu, więc nie jest to miejsce na plażowanie. To raczej spokojny, widokowy spacer – idealny na chłodniejsze dni.

W okolicach latarni znajduje się również nieoficjalna plaża nudystów, dobrze znana lokalnym bywalcom. Zimą panuje tam spokój i cisza, a cały teren ma bardziej dziki, surowy charakter.

Museo Internazionale delle Marionette Antonio Pasqualino – historia Opery dei Pupi

Na pierwszy rzut oka muzeum marionetek w Palermo może kojarzyć się z atrakcją skierowaną głównie do dzieci, ale bardzo szybko okazuje się, że to mylne wrażenie. Museo Internazionale delle Marionette Antonio Pasqualino opowiada historię tradycyjnego sycylijskiego teatru lalek Opera dei Pupi, który został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO i przez dziesięciolecia był jedną z najważniejszych form rozrywki na wyspie.

Muzeum rozłożone jest na trzech poziomach i moim zdaniem najciekawsza część znajduje się na samej górze. To właśnie tam widać, że to miejsce nie zostało pomyślane wyłącznie jako klasyczna ekspozycja. Znajduje się tam niewielka scena oraz miejsca siedzące dla widzów, co od razu sugeruje, że odbywają się tu również prawdziwe przedstawienia marionetkowe. Nawet jeśli traficie akurat na dzień bez spektaklu, ta przestrzeń bardzo dobrze oddaje klimat dawnego teatru lalek.

Same marionetki robią duże wrażenie. Są masywne, ciężkie, bogato zdobione i często przedstawiają rycerzy, wojowników oraz bohaterów epickich opowieści. Miałem wrażenie, że każda z nich niesie ze sobą konkretną historię, a nie jest tylko muzealnym eksponatem. Co ważne, muzeum nie ogranicza się wyłącznie do Sycylii – obok lokalnych marionetek można zobaczyć także lalki teatralne z różnych części świata, co pozwala spojrzeć na Operę dei Pupi w szerszym, międzynarodowym kontekście.

Silne związki Palermo z teatrem marionetek nie są przypadkowe. Opera dei Pupi rozwinęła się na Sycylii w XIX wieku jako teatr dla zwykłych ludzi. Przedstawienia odbywały się w niewielkich teatrach, często w robotniczych dzielnicach, a opowiadane historie bazowały na eposach rycerskich, walce dobra ze złem, honorze, zdradzie i lojalności. Był to teatr emocji, wyrazistych bohaterów i prostych, czytelnych przekazów. Palermo szybko stało się jednym z najważniejszych ośrodków tej tradycji, a sztuka tworzenia i animowania marionetek była przekazywana z pokolenia na pokolenie.

Oficjalna strona muzeum potwierdza, że przedstawienia Opery dei Pupi odbywają się tu regularnie. Spektakle grane są w poniedziałki o godzinie 11:00, a od wtorku do soboty o 17:00. Trwają około 45 minut. Bilet normalny na przedstawienie kosztuje 10 €, ulgowy 8 €, przy czym bilet na spektakl obejmuje również wstęp do muzeum, co jest bardzo sensownym rozwiązaniem, jeśli chcecie zobaczyć oba elementy w jednym pakiecie.

Samo muzeum można zwiedzać bez wcześniejszej rezerwacji. W niedziele i poniedziałki jest otwarte w godzinach 10:00–14:00, natomiast od wtorku do soboty od 10:00 do 18:00. Kasa biletowa zamyka się na godzinę przed zamknięciem muzeum. Standardowy bilet wstępu kosztuje 5 €, a ulgowy 3 €.

Jeśli po wizycie w muzeum poczujecie niedosyt i będziecie chcieli zobaczyć Operę dei Pupi także poza tą przestrzenią, warto pomyśleć o spektaklu w Opera dei Pupi Teatro Carlo Magno Enzo Mancuso przy Via Collegio di Maria al Borgo 17 w Palermo. Drugie takie miejsce działa również w pobliżu kościoła San Giovanni degli Eremiti, co można łatwo połączyć ze zwiedzaniem tej części miasta.

La Martorana (Santa Maria dell’Ammiraglio) i San Cataldo

Kilka kroków od Piazza Bellini drzwi prowadzą do wnętrza, które zupełnie zmienia sposób patrzenia na kościoły w Palermo. Miałem bardzo wyraźne odczucie, że złote mozaiki La Martorany całkowicie dominują tę przestrzeń – nie są tłem ani dodatkiem, tylko przejmują nad nią pełną kontrolę. Trudno oderwać wzrok od ścian i kopuły, bo spojrzenie mimowolnie krąży po złocie, postaciach i detalach, a im dłużej się patrzy, tym więcej się zauważa.

To bez żadnych wątpliwości pierwsza piątka kościołów w Palermo, jeśli chodzi o wnętrze. La Martorana nie imponuje wielkością, tylko intensywnością i światłem. Zauważyłem, że ludzie w środku automatycznie zwalniają, milkną i patrzą w górę, jakby na chwilę wypadali z rytmu miasta.

Kościół powstał w XII wieku z fundacji Jerzego z Antiochii, admirała na dworze króla Rogera II, stąd jego oficjalna nazwa Santa Maria dell’Ammiraglio. To jeden z najlepszych przykładów stylu arabsko-normańsko-bizantyjskiego, który stał się wizytówką Palermo. Bizantyjskie mozaiki wykonane przez mistrzów z Konstantynopola należą do najlepiej zachowanych na Sycylii i do dziś robią ogromne wrażenie swoją precyzją.

Z zewnątrz La Martorana również przyciąga uwagę, zwłaszcza kiedy spojrzycie na charakterystyczne kopuły widoczne z góry. Ich geometryczny, orientalny kształt wyraźnie nawiązuje do architektury islamskiej i przypomina o arabskiej przeszłości miasta. To jeden z tych detali, które najlepiej pokazują, jak naturalnie w Palermo przenikały się różne kultury.

Sam Piazza Bellini ma wyjątkowy klimat. Kiedy przechodziłem tamtędy, tuż obok kościołów słychać było ulicznego muzyka, który śpiewał na żywo. Ten dźwięk mieszał się z rozmowami ludzi i odgłosami miasta, tworząc bardzo naturalną, sycylijską scenę, która idealnie pasuje do tej części Palermo.

Wchodząc po schodkach na teren kompleksu, bardzo łatwo skupić się tylko na jednym obiekcie i nie zauważyć drugiego. Mam niemal stuprocentowe przekonanie, że wiele osób, które wejdą najpierw do La Martorany, pomija później San Cataldo, albo odwrotnie – wchodzi do San Cataldo i nie zdaje sobie sprawy, że dosłownie obok znajduje się jeszcze jedno wyjątkowe miejsce. Oznaczenia na miejscu nie są szczególnie czytelne, a dodatkowo nie zauważyłem, żeby San Cataldo było wyraźnie oznaczone na Google Maps, co tylko zwiększa ryzyko, że ktoś potraktuje to jako jeden obiekt zamiast dwóch osobnych kościołów. Warto więc od razu wiedzieć, że na górze są dwa miejsca i zaplanować zwiedzanie obu.

Warto też zwrócić uwagę na godziny otwarcia, szczególnie w weekendy. W niedziele dostęp do wnętrza La Martorany bywa ograniczony ze względu na nabożeństwa i skrócone godziny zwiedzania, dlatego najlepiej zaplanować wizytę wcześniej w ciągu dnia.

Jeśli chodzi o relację ceny do jakości, La Martorana wypada w Palermo znakomicie. Wstęp kosztuje tylko 2 €, a w zamian dostajecie kontakt z prawdziwą perełką sztuki bizantyjskiej. Spośród wszystkich płatnych atrakcji w mieście miałem poczucie, że to najlepiej wydane 2 € podczas całego zwiedzania Palermo.

Tuż obok znajduje się San Cataldo – kościół z trzema czerwonymi kopułami, który z zewnątrz wygląda niemal jak geometryczna rzeźba. W środku panuje zupełnie inny klimat: surowy, ascetyczny, niemal minimalistyczny. Ten kontrast świetnie działa, bo pozwala zobaczyć dwa skrajnie różne oblicza architektury normańskiej w jednym miejscu. Wstęp kosztuje kolejne 2 € i moim zdaniem warto wejść do obu obiektów, zamiast wybierać tylko jeden.

Nie powiem tego na 100%, bo nie mam oficjalnego potwierdzenia, ale odniosłem wrażenie, że za wstęp do San Cataldo można zapłacić tylko gotówką. Warto więc mieć przy sobie drobne, zwłaszcza że oba kościoły dzieli dosłownie kilka kroków i szkoda byłoby pominąć któryś z nich z tak błahego powodu.

Palazzina Cinese – najbardziej nietypowa rezydencja Palermo

Palazzina Cinese to jedna z najdalej położonych atrakcji turystycznych Palermo, wyraźnie poza ścisłym centrum miasta. Trzeba tu dojechać autobusem lub samochodem i od razu uczciwie zaznaczę, że kursowanie autobusów bywa tu bardzo nieregularne, co potrafi irytować. Mimo to miejsce jest na tyle oryginalne, że zdecydowałem się od razu w niedzielę po przylocie zaplanować właśnie tę wizytę – i nie żałuję.

Powód był prosty: w kolejnych dniach Palazzina Cinese nie zawsze jest dostępna do zwiedzania, a niedziela dawała mi pewność, że tego miejsca nie przegapię. W internecie można znaleźć sprzeczne informacje dotyczące biletów, dlatego sprawdziłem to osobiście. W niedzielę wstęp był całkowicie bezpłatny i szczerze mówiąc, nie sądzę, żeby w inne dni było inaczej.

Sam budynek jest bardzo ciekawy i nietypowy, z wyraźnymi wpływami orientalnymi, których próżno szukać w innych częściach Palermo. Jednocześnie nie jest to miejsce idealne. Palazzina Cinese jest wyraźnie zniszczona, widać upływ czasu i brak środków na renowację. Część wnętrz jest dość surowa, a wyposażenie niekompletne, więc nie każde pomieszczenie robi wrażenie.

Mimo to są tam takie fragmenty, które naprawdę robią duże „wow” – detale i rozwiązania architektoniczne zupełnie niepasujące do stereotypowego obrazu Palermo. Mam nawet wrażenie, że symbolicznie płatny wstęp mógłby pomóc w stopniowej renowacji tego miejsca.

Na plus trzeba zaliczyć niewielki ogród za budynkiem, gdzie można usiąść na ławce i chwilę odpocząć, oraz bezpłatny parking tuż obok, co bardzo ułatwia logistykę. Palazzina Cinese to oryginalna i ciekawa atrakcja, choć bez budowania wielkich oczekiwań. Dla mnie była to dobra decyzja na początek pobytu w Palermo i cieszę się, że tam dotarłem.

Parki i ogrody w Palermo

Zwiedzając Palermo, bardzo doceniłem momenty, w których mogłem na chwilę uciec od hałasu ulic i po prostu usiąść w zieleni. Miasto ma kilka parków i ogrodów, które świetnie sprawdzają się właśnie jako taka przerwa w zwiedzaniu – bez pośpiechu, bez kolejek, za to z cieniem, słońcem i spokojem.

Giardino Garibaldi (Piazza Marina)

Giardino Garibaldi to niewielki, XIX-wieczny park położony przy Piazza Marina. Nie jest duży, ale ma w sobie coś, co zostaje w pamięci na długo. Rosną tu ogromne figowce bengalskie, których potężne pnie i splątane korzenie robią naprawdę ogromne wrażenie. Gdy stanąłem pod jednym z nich, miałem wrażenie, że jestem gdzieś w tropikalnym ogrodzie, a nie w samym centrum Palermo. Poza drzewami są tu fontanny i popiersia historycznych postaci, ale to właśnie figowce grają pierwsze skrzypce. Park świetnie pasuje jako krótki przystanek podczas spaceru – zwłaszcza że w okolicy jest Muzeum Marionetek, mural Falcone e Borsellino, knajpy, a kawałek dalej port jachtowy. Wstęp jest całkowicie bezpłatny, więc naprawdę warto tu zajrzeć choć na chwilę.

Villa Giulia (Via Lincoln)

Jeśli miałbym wskazać park, który spodobał mi się najbardziej, bez wahania byłaby to Villa Giulia. To XVIII-wieczny park tuż przy Via Lincoln, zaprojektowany jako elegancki ogród miejski z alejami, rzeźbami i fontannami. Jest tu centralna fontanna, sporo ławek i charakterystyczne ozdobne półkoliste nisze – takie dekoracyjne elementy przypominające trochę zewnętrzny amfiteatr, które nadają temu miejscu wyjątkowy klimat. Szczególnie warto zwrócić uwagę na Fontannę del Genio di Palermo, prawdziwe dzieło sztuki i jeden z symboli miasta.

Dla mnie Villa Giulia była idealnym miejscem na spokojną przerwę. Kupiłem arancino w barze Touring, o którym pisałem wcześniej, i przyszedłem tutaj, żeby zjeść je na ławce w słońcu. Była pierwsza połowa grudnia, a ja siedziałem pod palmami, w cieple, przy pięknej pogodzie. W takich momentach naprawdę łatwo zapomnieć, że w Polsce jest wtedy zimno, szaro i ponuro. Tu było jasno, ciepło i bardzo przyjemnie. Wstęp do parku jest bezpłatny, więc tym bardziej polecam zaplanować tu chwilę odpoczynku.

Ogród Botaniczny w Palermo (Orto Botanico di Palermo)

Tuż obok Villa Giulia znajduje się Ogród Botaniczny w Palermo – jedna z najstarszych tego typu instytucji w Europie, założona pod koniec XVIII wieku. W przeciwieństwie do dwóch poprzednich miejsc, wstęp jest tutaj płatny. Bilet normalny kosztuje 8 €. W zamian dostajecie dostęp do rozległego terenu z imponującą kolekcją roślin z całego świata: palm, bambusów, sukulentów i egzotycznych drzew, w tym kolejnych monumentalnych figowców.

Ogród Botaniczny pełni funkcję naukową i edukacyjną, ale jednocześnie jest bardzo przyjemnym miejscem na spacer, zwłaszcza jeśli macie ochotę na więcej zieleni po zwiedzaniu centrum miasta. Najlepiej potraktować go jako uzupełnienie wizyty w Villa Giulia – najpierw bezpłatny park na luzie, a potem bardziej rozbudowany spacer wśród roślin z różnych stref klimatycznych.

Te trzy miejsca bardzo dobrze pokazują, że Palermo to nie tylko zabytki i ruchliwe ulice, ale też przestrzeń, w której można zwolnić i zwyczajnie nacieszyć się słońcem oraz zielenią.

Dodatkowe atrakcje turystyczne w Palermo

Na koniec zostawiam jeszcze kilka miejsc w Palermo, do których ostatecznie nie dotarłem, choć każde z nich brałem pod uwagę na etapie planowania zwiedzania. Powody były różne – od opinii innych turystów, przez logistykę, po godziny otwarcia i ceny biletów. Decyzję, czy chcecie je zobaczyć, zostawiam już Wam.

Pierwszym z takich miejsc jest Zisa Palace (Castello della Zisa). Z zewnątrz pałac robi naprawdę dobre wrażenie – masywna, arabsko-normańska bryła od razu przyciąga wzrok i zapowiada coś wyjątkowego. Im więcej jednak czytałem opinii osób, które zdecydowały się wejść do środka, tym więcej pojawiało się rozczarowań. Wielu turystów pisało o bardzo skromnym wnętrzu w stosunku do oczekiwań i ceny biletu, a część czuła się wręcz zawiedziona tym, co zobaczyli na miejscu. Dodatkowo pałac znajduje się już poza ścisłym, spacerowym centrum Palermo, więc trzeba doliczyć dojazd autobusem i dodatkowy czas. Ostatecznie uznałem, że przy ograniczonym czasie wolę skupić się na atrakcjach bliżej historycznego centrum, ale jeśli interesuje Was architektura normańska, decyzję warto rozważyć samodzielnie.

Kolejnym miejscem są Katakumby Kapucynów w Palermo (Catacombe dei Cappuccini). To atrakcja bardzo popularna i często polecana, choć zdecydowanie nie dla każdego. W katakumbach znajduje się około 8000 mumii i szczątków z okresu od XVI wieku do lat 20. XX wieku, eksponowanych w ubraniach i uporządkowanych według kategorii – mężczyźni, kobiety, dzieci, duchowni. Najbardziej znaną postacią jest mała dziewczynka, Rosalía Lombardo, której ciało zachowało się w zaskakująco dobrym stanie mimo upływu lat. Wstęp do katakumb jest płatny, bilet kosztuje około 5 €. Ja zrezygnowałem głównie dlatego, że byłem już w bardzo podobnym miejscu w Neapolu i pamiętam, że zrobiło na mnie dość przytłaczające, momentami makabryczne wrażenie. Uznałem, że pod względem treści i emocji takie miejsca niewiele się od siebie różnią, bo w gruncie rzeczy obcujecie z ogromną liczbą ludzkich szczątków. Jeśli jednak interesuje Was ten aspekt historii i macie ochotę na mocniejsze doświadczenie, Katakumby Kapucynów pozostają opcją do rozważenia.

Nie dotarłem również do Palazzo Conte Federico, czyli muzeum mieszczącego się w prywatnym pałacu z pięknymi, historycznymi wnętrzami. Tutaj problemem okazały się przede wszystkim bardzo krótkie godziny otwarcia – zazwyczaj między 10:00 a 13:00 – oraz wysoka cena zwiedzania, która wynosi około 20 €. Przy jednej atrakcji to naprawdę spory wydatek, szczególnie jeśli planujecie zobaczyć w Palermo więcej miejsc. Przy dłuższym pobycie być może łatwiej byłoby to wpasować w plan dnia, u mnie jednak się to nie udało.

Jest jedno miejsce, którego trochę żałuję, że nie odwiedziłem i które zdecydowanie mam na liście na kolejną wizytę w Palermo. To Villino Florio, willa z początku XX wieku zaprojektowana przez Ernesta Basila. Już same zdjęcia z zewnątrz robią duże wrażenie, a wnętrza – bogato zdobione drewnem – zostały odnowione po pożarze. Obiekt ma dość nietypowe godziny otwarcia, od wtorku do soboty, zazwyczaj w godzinach 9:00–13:00, co u mnie ponownie pokrzyżowało plany. Warto jednak wiedzieć, że wstęp do Villino Florio jest bezpłatny, więc przy dobrej logistyce to bardzo ciekawa propozycja dla miłośników architektury i secesji.

Te miejsca zostawiam więc jako propozycje dodatkowe – do rozważenia w zależności od czasu, zainteresowań i tego, jak chcecie zaplanować zwiedzanie Palermo.

Gdzie i co warto zjeść w Palermo? Moje sprawdzone miejsca i smaki

Jedzenie w Palermo to temat, którego nie da się potraktować po macoszemu. To miasto żyje jedzeniem – na ulicach, targach, w małych barach i niepozornych lokalach, często zupełnie poza głównym turystycznym szlakiem. Jeśli zastanawiacie się, co warto zjeść w Palermo i gdzie faktycznie dobrze zjeść, poniżej zebrałem moje osobiste doświadczenia, obserwacje i polecajki – tylko takie, które mają realną wartość przy planowaniu pobytu.

Jeśli macie swoje sprawdzone miejsca albo zupełnie inne doświadczenia kulinarne z Palermo, koniecznie podzielcie się nimi w komentarzach. Takie polecajki są zawsze najcenniejsze – i dla mnie, i dla innych czytelników planujących wyjazd.

Palermo i street food – odważnie, ale z głową

Palermo słynie z ulicznego jedzenia i zdecydowanie warto po nie sięgać, szczególnie na Mercato Ballarò, jednym z najbardziej znanych targów w mieście. Trzeba jednak uczciwie powiedzieć jedno: jakość street foodu bywa bardzo zróżnicowana. Można trafić na coś naprawdę świetnego, ale można też mocno się rozczarować.

Moja najważniejsza rada jest prosta: zwracajcie uwagę, czy jedzenie jest przygotowywane na świeżo i podawane na ciepło. Jeśli coś leży już dłuższy czas, szczególnie dania z grilla albo z głębokiego tłuszczu, i jest zimne – lepiej odpuścić. Na Ballarò najlepiej sprawdza się zasada: chwilę poczekać, ale dostać coś prosto z patelni albo rusztu.

Jednym z najbardziej charakterystycznych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych dań jest stigghiola – grillowane jelita, które czuć z daleka na targu. Uczciwie zaznaczam: ja tego nie próbowałem i raczej nie zamierzam. Jeden z Was napisał mi, że w smaku przypomina kaszankę, co tylko utwierdziło mnie w tej decyzji. Jeśli jednak spróbowaliście albo planujecie spróbować, koniecznie podzielcie się opinią w komentarzach – to temat, który zawsze budzi emocje.

Osteria Pizzeria Re Borbone – świetna pizza bez turystycznej otoczki

To miejsce mogę polecić z pełnym przekonaniem, bo miałem przyjemność tu jeść podczas pobytu w Palermo. Co więcej – dosłownie 10 metrów od lokalu znajdowało się wejście do budynku, w którym miałem apartament, więc Re Borbone było moją „pizzerią pod domem”. Obok był jeszcze sklep spożywczy, ale szczerze mówiąc – przy takiej pizzy nie było potrzeby kombinować.

Re Borbone specjalizuje się w pizzy neapolitańskiej i to czuć od pierwszego kęsa. Cienkie, elastyczne ciasto, wyraźnie wyrośnięte ranty, dobrej jakości składniki i bardzo wyważone proporcje. Zamawiałem klasyczną Margheritę za 7 euro i była po prostu świetna. Smakowo absolutnie niczego jej nie brakowało – wręcz przeciwnie, nie miałem poczucia, że ustępuje pizzom, które jadłem wcześniej w Neapolu.

Ceny są bardzo uczciwe jak na Palermo, szczególnie biorąc pod uwagę jakość. Poza klasykami w menu znajdziecie też pizze z prosciutto crudo, burratą, pikantną ndują, a także proste dania kuchni południowych Włoch – makarony, antipasti i lokalne przekąski. To dobra opcja nie tylko na szybką pizzę, ale też na normalną kolację bez pośpiechu.

Co ciekawe, mimo że lokal jest całkiem spory, nigdy nie widziałem tam tłumów. Teoretycznie mogłoby to sugerować, że to miejsce „średnie” albo pomijane przez turystów – ale w praktyce jest dokładnie odwrotnie. To po prostu lokalna pizzeria, bez instagramowej pompy i bez naganiaczy przed wejściem. Właśnie dlatego tak dobrze się tam jadło.

Jeśli lubicie pizzę w stylu neapolitańskim, cenicie smak ponad wygląd lokalu i szukacie miejsca, które nie jest typowo turystyczne, Re Borbone naprawdę warto zapisać na swojej liście w Palermo.

Arancina – obowiązkowy punkt kulinarny Palermo

Jeśli miałbym wskazać jedną rzecz, której koniecznie trzeba spróbować w Palermo, to bez wahania byłaby to arancina. W Palermo używa się formy żeńskiej – okrągłej, przypominającej kulkę. Dla porównania, w Katanii spotyka się raczej arancino w formie stożka. Smakowo różnice są niewielkie, ale lokalny patriotyzm w tej kwestii bywa bardzo wyraźny.

Najbardziej klasyczna i – moim zdaniem – najlepsza wersja to arancina z mięsem i groszkiem, często opisywana jako con ragù albo con carne. Jeśli nie przepadacie za groszkiem, spokojnie – jest go niewiele i po smażeniu praktycznie nie dominuje smaku. Próbowałem też wersji ze szpinakiem i mozzarellą, ale ta akurat nie przypadła mi do gustu, mimo że bardzo lubię szpinak.

Warto wiedzieć, że arancina jest bardzo sycąca. Głównym składnikiem jest ryż, więc jedna sztuka spokojnie może zastąpić obiad. To idealna opcja, jeśli chcecie zjeść coś konkretnego i szybko wrócić do zwiedzania, zamiast spędzać czas w restauracji.

Bardzo dobrze wspominam Bar Touring (Via Lincoln 15), gdzie wersja mięsna kosztowała około 3 €. To miejsce wygląda niepozornie, ale dokładnie takie lokale najlepiej oddają codzienne smaki Palermo.

Warto też wspomnieć o Sfrigola Palermo, która ma przynajmniej dwa lokale w mieście. Zamówiłem tam arancinę ze szpinakiem i mozzarellą, przygotowywaną na świeżo – czekałem około 10 minut. Doceniam fakt, że wszystko jest robione od podstaw, ale bardzo gorąca arancina wyjęta prosto z oleju nie do końca mnie przekonała. Mam jednak poczucie, że przy innym farszu i po chwili „odpoczynku” smak mógłby być znacznie lepszy.

Sprawdzone i polecane lokale z przekąskami

Friggitoria Chiluzzo

Na liście miejsc wartych uwagi warto też zapisać Friggitoria Chiluzzo. Uczciwie zaznaczam, że sam nie zdążyłem tam zjeść, ale to miejsce poleciła mi @isa_molto_bella z Instagrama – a jej kulinarne rekomendacje zwykle bardzo trafiają w mój gust. To klasyczna friggitoria, idealna na szybkie, lokalne przekąski w trakcie zwiedzania.

Basile Focacceria del Massimo

Kolejna propozycja to Basile Focacceria del Massimo, dobra opcja na proste, sycące przekąski, szczególnie jeśli akurat jesteście w okolicach Teatro Massimo. Sprawdza się wtedy, gdy chcecie zjeść coś lokalnego, ale bez długiego siedzenia przy stole.

Cannoli, lody i słodkie Palermo

Jeśli chodzi o słodkości, cannoli to absolutny klasyk. Najczęściej spotkacie dwie wersje: klasyczną z ricottą, kawałkami czekolady i wanilią (często z dodatkiem kandyzowanej pomarańczy) oraz wersję pistacjową. Mnie zdecydowanie najbardziej smakowała ta klasyczna.

Ceny są bardzo przystępne: małe cannoli od około 1,30 €, większe do 3,50 €. W połączeniu z espresso to dla mnie idealny zestaw.

Spinnato

Świetnym adresem jest Spinnato, działające od 1860 roku, z kilkoma lokalami w Palermo. Bardzo dobra jakość, przyjemna atmosfera i klasyczne smaki bez kombinowania.

Il Signor di Carbognano

Jeśli lubicie lody, polecam Il Signor di Carbognano. Porcja za około 3 € nie jest ogromna, ale pistacjowe gelato było dokładnie takie, jakiego oczekuję od Sycylii – intensywne, kremowe i bardzo naturalne.

Na koniec mała ciekawostka: w Coop’ie kupiłem gotowe muszelki cannoli za niecałe 3 €, z myślą o przygotowaniu własnego nadzienia już w Polsce. Zobaczymy, co z tego wyjdzie, ale wizja sycylijskich smaków po powrocie była zbyt kusząca, żeby się nie skusić.

Frisku

W Palermo traficie na Frisku właściwie „po drodze”, ale warto się tam zatrzymać świadomie, a nie tylko przypadkiem. To miejsce kojarzy mi się z nowoczesnym podejściem do sycylijskich słodkości – jest świeżo, estetycznie i bardzo jakościowo. Najbardziej polecam cannoli z ricottą, które są nadziewane na bieżąco, dzięki czemu skorupka pozostaje chrupiąca, a krem lekki i nieprzesłodzony. Świetne są też brioche z granitą, szczególnie pistacjową albo migdałową, idealne na poranek lub szybki przystanek w ciągu dnia. Smak robi tu jakość składników i dbałość o detale, bez ciężkości typowej dla turystycznych cukierni.

Opinie są bardzo dobre, zarówno wśród mieszkańców, jak i osób przyjezdnych, co w Palermo wcale nie jest takie oczywiste. Ja naprawdę polecam Frisku jako miejsce, gdzie możecie spróbować klasycznych sycylijskich słodkości w nowoczesnym, dopracowanym wydaniu i bez poczucia, że trafiliście do pułapki na turystów.

Na lotnisku Palermo – praktyczne informacje

Jeszcze przed wylotem albo tuż po przylocie warto zajrzeć do punktu informacji turystycznej, który znajduje się w hali przylotów — jest dobrze oznaczony i widoczny już z daleka. To dobre miejsce, żeby zapytać o aktualne informacje dotyczące transportu, mapy miasta, wydarzenia czy praktyczne kwestie organizacyjne, zwłaszcza jeśli lądujecie późno albo chcecie coś doprecyzować jeszcze przed wyjazdem do centrum.

A jeśli przed powrotem do Polski macie ochotę na szybkie przypomnienie sobie sycylijskich smaków, na lotnisku działa bardzo porządny bar Arancine&Co., znany także z marki Arancine ke Palle d’Autore, widocznej na zdjęciach. To jedno z tych miejsc, gdzie naprawdę warto zatrzymać się na chwilę — arancine są świeże i konkretne, a cannoli z ricottą spokojnie bronią się jako ostatni sycylijski akcent przed lotem. Jak na lotnisko, poziom jest zaskakująco wysoki i to zdecydowanie lepsza opcja niż przypadkowa przekąska kupiona w pośpiechu.