Poniższy artykuł powstał w ramach płatnej współpracy z Warmińsko – Mazurską Regionalną Organizacją Turystyczną.

Szlak Kopernikowski w województwie kujawsko-pomorskim

Do tej pory nigdy nie realizowałem podróży szlakiem związanym z konkretną postacią historyczną i jej czasami. Kiedy więc otrzymałem materiały informacyjne na temat Szlaku Kopernikowskiego w województwie kujawsko-pomorskim, wiedziałem, że będzie to ciekawa przygoda. Okazało się, że główną część Szlaku poprowadzono przez trzy województwa: warmińsko-mazurskie, pomorskie i kujawsko-pomorskie. Ta ostatnia jest najmłodsza z trzech województw, może za to pochwalić się wieloma miejscami związanymi z Mikołajem Kopernikiem. Zabieram Was więc w wirtualną podróż i mam nadzieję, że również zechcecie osobiście je poznać.

Koordynatorem wdrażania szlaku na terenie województwa kujawsko-pomorskiego jest Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu. Wiele informacji zawartych w artykule pochodzi z wydanego przez Centrum przewodnika „Szlak Kopernikowski na Kujawach i Pomorzu”. Zachęcam Was do zapoznania się z tą publikacją. Uzyskacie ją w wersji drukowanej w większości Informacji Turystycznych na terenie Szlaku lub tutaj w wersji online.

Do dyspozycji macie kilka wariantów:

Trasa główna Szlaku Kopernikowskiego

• Trasa północna: Toruń- Piwnice-Świerczynki-Zamek Bierzgłowski-Bierzgłowo-Grzywna-Chełmża-Nawra-Grzybno-Unisław-Starogród-Kałdus-Chełmno-Grudziądz-Dusocin (granica województwa) i połączenie z pomorską częścią szlaku na odcinku Kwidzyn-Sztum-Malbork-Elbląg
• Trasa wschodnia: Toruń-Golub-Dobrzyń-Kowalewo Pomorskie- Brodnica- Wielki Głęboczek (granica województwa) i połączenie z warmińsko-mazurską częścią szlaku w Kurzętniku
• Trasa uzupełniająca: Toruń-Kaszczorek-Złotoria-Nieszawa-Włocławek-Wąbrzeźno

Poza szlakiem głównym, który zawiera pełen pakiet pozwalający lepiej poznać postać Kopernika, jego czasy i dzieła, warto zapoznać się również z trasami tematycznymi. W tym celu wyróżnione zostały dwie z nich:

Trasa biograficzna Szlaku Kopernikowskiego to proponowany wariant szlaku głównego, który ma pomóc lepiej poznać miejsca ściśle związane z życiem Mikołaja Kopernika. Obecność i działalność astronoma w miejscowościach na tym wariancie szlaku poświadczona jest bezpośrednio przez źródła pisane. Są to zarówno miejsca związane z wczesnym etapem życia tej postaci (Toruń), jak i również jego młodością (Chełmno, Włocławek) oraz okresem dojrzałości (Grudziądz). Trasa ta prowadzi przez: Grudziądz, Chełmno, Chełmżę, Toruń, Kaszczorek i Włocławek.

Trasa edukacyjna Szlaku Kopernikowskiego. Dziedzictwo Mikołaja Kopernika wykracza daleko poza jego czasy. Przez kolejne stulecia dorobek astronoma był źródłem inspiracji do refleksji nad mechanizmami rządzącymi światem. Trasa edukacyjna prowadzi przez miejsca popularyzujące dokonania astronoma, prezentujące jego dziedzictwo lub z tym dziedzictwem związane. Są to przede wszystkim lokalne obserwatoria astronomiczne (w tym astrobazy), centra nauki oraz planetaria. Trasa ta prowadzi przez: Brodnicę, Golub-Dobrzyń, Toruń, Piwnice, Nawrę, Unisław i Grudziądz.

Zobaczcie na poniższej mapce prezentującej województwo kujawsko-pomorskie, które miejsca są kluczowe na szlaku, a które będą stanowiły dodatkowe uzupełnienie.

Ja swoją podróż zaczynam od Grudziądza, w północnej części kujawsko-pomorskiego i zrealizuję dużą część trasy północnej. W tym samym czasie Szlak Kopernikowski w dwóch pozostałych województwach prezentowali również blogerzy Zbieraj się (pomorskie) i Szalone Walizki (warmińsko-mazurskie). Zachęcam Was do zapoznania się z ich relacjami w prowadzonych przez nich blogach.

Kim był Mikołaj Kopernik?

Z pewnością nie kobietą, jak to sugeruje zabawny fragment dialogu z „Seksmisji” Machulskiego. Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 roku. Jego ojcem był Mikołaj, kupiec przybyły z Krakowa, matką zaś Barbara – przedstawicielka znanej Toruńskiej rodziny Watzenrode. Przyszły astronom posiadał także starsze rodzeństwo, brata Andrzeja oraz siostrę Barbarę i Katarzynę. Chrzest przyjął w kościele parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela. W Toruniu rozpoczął również edukację. Duży wpływ na jego późniejsze życie i zainteresowania miał wuj Łukasz Watzenrode. Z jego inicjatywy Mikołaj Kopernik wraz z bratem Andrzejem udał się na studia do Krakowa. Przebywał również krótko w Lidzbarku Warmińskim. Później wyjechał do Bolonii i podróżował po Italii, kontynuując kształcenie w zakresie astronomii. Zasłynął również jako ekonomista. Korzystano także z jego usług lekarskich. Najbardziej wierny pozostał jednak astronomii. Na wydanie swojego najsłynniejszego dzieła, „De revolutionbus” zdecydował się dopiero po długich namowach matematyka, Jerzego Joachima Retyka. Niestety sparaliżowany po udarze Kopernik nie był już zapewne w stanie przeczytać swojej opublikowanej pracy. Zmarł w maju 1543 roku. Pochowany został w katedrze we Fromborku.

Rok 2023 jest rokiem wyjątkowym, gdyż obchodzimy 550. rocznicę urodzin oraz 480. rocznicę śmierci wielkiego uczonego – Mikołaja Kopernika.

Grudziądz na Szlaku Kopernikowskim

Zaczynam od północnej części województwa kujawsko-pomorskiego, od Grudziądza. Trwają tu już przygotowania do urodzin miasta, Jarmarku Spichrzowego (dawniej pod nazwą Dni Grudziądza), obchodzone w tym roku w dniach 16-18 czerwca. Dosyć szybko udaje mi się zlokalizować słynną ławkę na Rynku Głównym, w centrum miasta, na której dostrzegam z daleka postać trzymającą w jednej ręce sakiewkę z pieniędzmi a palcem wskazującym drugiej ręki wskazuje na wielką księgę. Już wiem, że mam do czynienia nie z Mikołajem Kopernikiem-astronomem, a ekonomistą. Podchodzę bliżej i odczytuję na niej napis: „De Aestimatione Monetae”. Nie jestem ekspertem od łaciny, ale z uzyskanej w grudziądzkiej Informacji turystycznej broszury dowiaduję się, że można to przetłumaczyć jako „O szacunku monety”. Choć trzymana na kolanach przez Mikołaja księga wygląda jak opasłe dzieło, w rzeczywistości była zapewne nieco mniejszych rozmiarów, ważnym traktatem wygłoszonym w Grudziądzu przez Kopernika.

Ciekawa sytuacja miała miejsce na rok przed tym wystąpieniem, w 1521 roku na sejmiku Prus Królewskich, podczas którego wykazywał szkody w dobrach kapituły warmińskiej przez rycerzy zakonu krzyżackiego. Niektórzy pisarze uznają, że Kopernik był prekursorem ilościowej teorii pieniądza i pierwszym konsekwentnym teoretykiem pieniądza towarowego. Wyzwolił się on spod przewagi myślenia prawnego i etycznego, a wszedł na drogę analizy pieniądza jako towaru.

Prawo Kopernika-Greshama to zasada mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy (np. o wyższej zawartości kruszcu), ten „lepszy” pieniądz będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten „gorszy”. Krótko mówiąc, gorszy pieniądz wypiera lepszy.

W przypadku rozliczeń z zagranicą, kontrahenci zagraniczni brali pod uwagę jedynie wartość rynkową danego pieniądza (nie zaś cenę urzędową) i życzyli sobie zapłaty w pieniądzu o wyższej wartości. W rezultacie lepszy pieniądz odpływał za granicę. Odkrycie tego prawa przypisuje się Mikołajowi Kopernikowi oraz Thomasowi Greshamowi.

Na Rynku Głównym znajduje się wspomniana  już Informacja Turystyczna, w której możecie uzyskać dodatkowe informacje na temat atrakcji turystycznych Grudziądza. Nad tym obszarem góruje Bazylika pw. św. Mikołaja. To ogromna, ale i piękna gotycka budowla. W ołtarzu bocznym po lewej stronie zobaczyć można cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej. W kościele zobaczycie również kamienną chrzcielnicę i średniowieczne malowidła. Z pewnością Mikołaj Kopernik nie raz miał okazję tu przebywać.

Grudziądz wraz ze swoimi zabytkami znalazł się w prestiżowym gronie członków Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego.

Ruiny zamku krzyżackiego i wieża Klimek

Tuż obok znajduje się pomnik „Ułan i dziewczyna”. Przed zachodem słońca zejdę po prowadzących stąd schodach na bulwary wiślane. Najpierw jednak chcę zobaczyć ten obszar z najlepszego punktu widokowego w mieście. Jest nim z pewnością Wieża Klimek.

Na najwyższym wzniesieniu w Grudziądzu, w latach 1260-1299 zakon krzyżacki wzniósł zamek obronny, z którego pozostały do dnia dzisiejszego tylko ruiny. W północnej i wschodniej części zamku zbudowano pomieszczenia gospodarcze, m.in. kuchnię, piekarnię, browar i szpital. Na dziedzińcu zamku powstała wolnostojąca wieża obronna zwana właśnie Klimkiem, która w czasie pokoju służyła również jako więzienie. Na dziedzińcu wykopano także głęboką na 50 m studnię.

Krzyżacy powołali w Grudziądzu komturię, czyli ośrodek lokalnego zarządzania, a siedziba komtura oraz całego krzyżackiego konwentu została wyznaczona we wspomnianym zamku.

Zamek wielokrotnie był niszczony, głównie w okresie wojen szwedzkich. W latach 2013-2014 relikty zamku krzyżackiego poddano rewitalizacji. W efekcie wyeksponowano mury zamku oraz studnię zamkową, obecnie głęboką na około 20 metrów. Zbudowano wieżę widokową, wzorowaną na dawnej zamkowej wieży Klimek

Z dwudziestotrzymetrowej wieży można podziwiać wspaniałą panoramę, jaka roztacza się na miasto i Wisłę, a w pogodne dni widać stąd nawet zabudowania Chełmna, Świecia i Nowego nad Wisłą. Najbardziej polecam Wam wejście na wieżę przed zachodem słońca. Widok jest naprawdę wyjątkowo piękny.

Zwiedzanie obiektu:

Góra Zamkowa z reliktami zamku krzyżackiego oraz wieżą Klimek otwarta jest codziennie w godzinach:
– od kwietnia do września 9.00 – 20.00
– październik, marzec 9.00 – 18.00
– od listopada do lutego 9.00 – 16.00

Wstęp bezpłatny.

Kolejny fajny punkt widokowy znajduje się przy kawiarni Strawa i kawa. Polecam Wam skorzystanie z leżaków na tarasie widokowym i napawanie się pięknym widokiem. To zaledwie kilkadziesiąt metrów poniżej ruin zamku. Miejsce to jest trochę schowane, dlatego wspominam Wam o tym, żebyście go nie pominęli.

Zespół spichlerzy w Grudziądzu

Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi

Wracając z Góry Zamkowej w stronę centrum miasta, nie pomińcie zespołu spichrzów. Koniecznie zobaczcie je zarówno od strony miasta jak i bulwarów wiślanych. Zespół spichlerzy tworzy 26 budynków o ceglanych elewacjach, z przyporami. Od strony Wisły mają one od 4 do 9 kondygnacji, natomiast od strony miasta zaledwie od 2 do 4. Nie ulega wątpliwości, że pełniły funkcję magazynów zbożowych i stanowiły też istotny element obronny. Niektóre z nich w XIX wieku przebudowano na mieszkania.

Zespół grudziądzkich spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły w 2017 roku został wpisany na listę Pomników Historii. Lista ta gromadzi zabytki nieruchome o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej.

W części spichlerzy mieści się obecnie Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi, a dokładniej jego oddział – Muzeum Handlu Wiślanego FLIS, jak również wystawa stała „Historia Grudziądza”, stałe wystawy archeologiczne: Średniowieczny gródek rycerski w Plemiętach, Grudziądz w okresie wpływów rzymskich, Biżuteria średniowieczna z Gruczna, Północna część ziemi chełmińskiej w pradziejach i średniowieczu, wystawa „Biegnij, Bronek, biegnij…! Bronisław Malinowski (1951-1981). Mistrz olimpijski. Lekkoatleta”, oraz sale edukacyjne i sale wystaw czasowych.

W zależności od czasu, którym dysponujecie, zachęcam Was do zwiedzenia przynajmniej tych dwóch pierwszych, choć wystawy archeologiczne a także prezentowana w kolejnym z muzealnych obiektów – Pałacu Opatek – wystawa „Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu 1920-1939” będzie ciekawym uzupełnieniem wystaw, które moim zdaniem koniecznie trzeba zobaczyć. Od 1956 instytucja ma swą siedzibę w barokowym budynku dawnego klasztoru benedyktynek, który zaadaptowano na potrzeby muzealne. Eksponowane są tutaj zbiory malarstwa – zwłaszcza kolekcja współczesnego malarstwa pomorskiego, Mieści się tu także siedziba dyrekcji, Dział Edukacji i Promocji wraz z biblioteką oraz pracownia i magazyny Działu Sztuki.

Poniżej znajdziecie ceny biletów wstępu:

• bilet normalny (wszystkie wystawy, całe Muzeum wraz z oddziałem Muzeum Handlu Wiślanego FLIS) 30 zł
• bilet ulgowy (wszystkie wystawy, całe Muzeum wraz z oddziałem Muzeum Handlu Wiślanego FLIS) 20 zł
• bilet wstępu do jednego obiektu (bez względu na wiek) 12 zł

• • Muzeum Handlu Wiślanego FLIS, Spichrzowa 33-35
  • Pałac Opatek, ul. Klasztorna 4
  • Gmach Główny, ul. Wodna 3/5
  • Spichlerz, ul. Spichrzowa 9
  • Spichlerz, ul. Spichrzowa 11/13
  • Spichlerz, ul. Spichrzowa 15/17
• bilet rodzinny (3-6 osób, max. 2 osoby dorosłe) 60 zł

Wstęp bezpłatny na wystawy stałe możliwy jest w każdy wtorek, natomiast w poniedziałki – muzeum jest nieczynne.

Wystawa stała „Historia Grudziądza”

W czterech salach w ciekawy sposób przedstawiono historię miasta. Jest to stała wystawa prezentująca dzieje miasta i jego rozwój od średniowiecza do roku 1939. Ekspozycja ma układ chronologiczny, któremu podporządkowane są poszczególne sale. Jedna z nich związana jest z Mikołajem Kopernikiem jako ekonomem. Poświęcono mu w muzeum sporo miejsca.

Od 1972 r. corocznie odbywają się w mieście Grudziądzkie Dni Kopernikowskie, będące kolejnym dowodem stałej pamięci o postaci i dziele wielkiego astronoma.

W kolejnej sali przedstawiony został Grudziądz w średniowieczu i dobie Rzeczypospolitej Szlacheckiej (od XIII w. do roku 1772). Znajdują się tu m.in. zabytki ilustrujące historię miasta pod panowaniem krzyżackim. Na kolejnym poziomie będziecie mieli okazję zobaczyć dużą makietę twierdzy. W tej sali przedstawiony został Grudziądz podczas zaborów i podczas odzyskania niepodległości w 1920 r. Moją uwagę przykuł też niezwykły eksponat. To tzw. piec ciągłego palenia. Co ciekawe ogień w takim piecu rozpalano tylko raz z początkiem okresu zimowego. Przy właściwej obsłudze i normalnych warunkach kominowych pali się aż do zakończenia okresu grzewczego.

W Konstelacjach dobrych miejsc, w Roku Mikołaja Kopernika, dobrze jest podążać śladami wyjątkowego człowieka i genialnego astronoma, który „wstrzymał słońce i ruszył Ziemię”! Kosmiczny Paszport Turystyczny zaprowadzi Was do miejsc, w których mieszkał, które odwiedzał i tych, które w jego epoce pełniły ważną rolę. Ta aplikacja to nawigacja po Szlaku Kopernikowskim na Kujawach i Pomorzu. To zaproszenie w podróż przez wieki i zachęta do spoglądania w magiczną otchłań gwiazd w obserwatoriach i Astrobazach. Śledź na bieżąco wydarzenia związane z astronomią na oficjalnej stronie Kosmicznego Paszportu Turystycznego. Odwiedzaj z nim historyczne miejsca, rozwiązuj gry terenowe, zdobywaj punkty i walcz o wyjątkowe nagrody!

Muzeum Handlu Wiślanego FLIS

To najnowszy oddział Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi i moim zdaniem najciekawszy. Znajduje się we wnętrzu dwóch połączonych ze sobą spichlerzy o numerach 33 i 35. Oba budynki wzniesiono po pożarze w 1659 r. na miejscu dawnych zabudowań z XIV wieku. Od strony ulicy spichrzowej siedziba Muzeum Handlu Wiślanego wygląda dość niepozornie, zajmuje zaledwie dwie kondygnacje. Od strony Błoni Nadwiślańskich jest ich aż siedem. Układ taki wynika z ulokowania spichlerzy na stromej skarpie wiślanej.

Pełno w nim interaktywnych elementów wystawy zaprezentowanych na trzech poziomach. Są to:

• Sala I Archeologia i etnografia szlaku wiślanego – na tym poziomie znajduje się również recepcja. Możemy tu zobaczyć sporo dawnych artefaktów, głównie pierwotnych narzędzi związanych z życiem nad rzeką. W kolejnej części dowiadujemy się nieco więcej o zawodach związanych z Wisłą. Dowiaduję się z interaktywnej ekspozycji, że byli to między innymi: flisacy i oryle, piaskarze, rybacy, plecionkarze, tragarze oraz kupcy. Do tego w ciekawy sposób zaprezentowano jednostki pływające, których używano na Wiśle na przestrzeni lat.
• Sala II Grudziądzkie spichlerze – przybliża historię grudziądzkich spichlerzy oraz ich rolę w rozwoju handlu. Przyjrzyjcie się przekrojowi spichlerza, który ukazuje dokładnie ten budynek w którym jesteście, jednak w stanie sprzed kilku stuleci. Wrażenie zrobił na mnie prosty i praktyczny sposób transportu zboża do położonych poniżej terenów nadwiślańskich, aby mogło być spławiane dalej drogą wodną. Poznajemy na tej wystawie lepiej Mikołaja Kopernika nie tyle jako badacza nieboskłonu, co jako administratora spraw kapituły warmińskiej i autora traktatów ekonomicznych. Warto przyjrzeć się tu skarbom numizmatyki. Zobaczcie oryginalne monety z różnych okresów historycznych. Wnioskiem z tej części ekspozycji jest to, że wartość pieniądza i jego siła nabywcza nie są stałe – zmieniają się m.in. w zależności od gospodarczych czynników. Polecam Wam skorzystać z interaktywnych ekranów, prezentujących między innymi zespół grudziądzkich spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły. Możecie tu dokładnie sprawdzić co znajdowało się dawniej i znajduje się dzisiaj w każdym ze spichlerzy.
• Sala III Przemysł zbożowy – to część wystawy poświęcona między innymi przetwórstwu zbóż. To nie tylko mąką i pieczywa, ale również warzenie piwa, które w części Europy było podstawowym, codziennym napojem. Przed wejściem do Sali ekspozycyjnej znajduje się interaktywny ekran, na którym możecie prześledzić jak rozwijał się grudziądzki przemysł na przestrzeni wieków. W dalszej części poznacie między innymi historię ambitnego przedsiębiorcy z Grudziądza, Alojzego Ruchniewicza i jego fabryki likierów, które zyskały sławę na całym Pomorzu. Nie zabrakło na wystawie części poświęconej młynarstwu i piekarnictwu. Na pewno zainteresuje Was odtworzone tu wnętrze karczmy (zwanej także austerią, oberżą, zajazdem lub gościńcem), która w dawnych czasach pełniła funkcje społeczne.

Polecam Wam skorzystanie z audioprzewodnika w cenie biletu. Poprowadzi Was on po całej ekspozycji, na wszystkich poziomach.

Miejsce to pozwala nie tylko zrozumieć, ale i niemalże poczuć czasy, kiedy Wisła stanowiła jeden z najważniejszych bodźców do rozwoju Grudziądza. Wiślany szlak z pewnością wpływał na wszystkie aspekty życia mieszkańców: gospodarcze, ekonomiczne oraz społeczne. Muzeum stanowi również swego rodzaju opowieść o ludziach, którym Wisła dawała i odbierała życie, kreowała ich tradycje, profesje i pasje.

Warto poświęcić nieco więcej czasu na zwiedzanie ciekawych ekspozycji w Grudziądzu. W takim wypadku zobaczcie również wystawy archeologiczne oraz znajdującą się w Pałacu Opatek historię związaną z grudziądzkim Centrum Wyszkolenia Kawalerii.

Z uwagi na to, że zboże jest elementem spinającym całą wystawę, Muzeum proponuje również rozszerzoną ścieżkę zwiedzania z warsztatami piekarniczymi, na których poznacie jak powstaje mąka oraz jak można z niej wypiec pachnące pieczywo. Każdy otrzyma porcję ciasta i może własnoręcznie przygotować pachnącą bułkę, która będzie gotowa do odbioru po oprowadzaniu z przewodnikiem.

Warsztaty odbywają się w następujące dni:

• Środa -czwartek: 8:30, 10:30, 12:30. 14:30
• Piątek – niedziela: 10:30, 12:30. 14:30

Warto się na nie zapisać wcześniej pod numerem telefonu: 56-465-90-63 wew. 62.

Brama Wodna w Grudziądzu

Brama Wodna zbudowana na początku XIV wieku to jedyna brama miejska zachowana do naszych czasów. Wjeżdżano nią do miasta i zamku od strony ówczesnego placu portowego, czyli Błoni Nadwiślańskich. Dawniej zamykana na noc drewnianą okutą żelazem broną, która broniła dostępu do miasta. Spalona w 1659 roku oraz w 1945 roku. Po II wojnie światowej została gruntownie odrestaurowana. Obecnie należy do obiektów Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi.

Gdzie zaparkować samochód w Grudziądzu?

Polecam Wam bezpłatne miejsca parkingowe znajdujące się niedaleko Bramy Wodnej, w tym miejscu. Te zlokalizowane bliżej zespołu spichrzy są płatne, dlatego warto zostawić auto dosłownie 200 metrów dalej i nie płacić za postój.

Chełmno na Szlaku Kopernikowskim

Chełmno nazywane bywa „małym Krakowem na pomorskiej ziemi”. Miasto rozlokowane jest na skraju Wysoczyzny Chełmińskiej i wznosi się na dziewięciu wzgórzach. Położenie to wykorzystano w dawnym, jak i współczesnym herbie Chełmna. Krzyż znajdujący się na nich jest symbolem wiary chrześcijańskiej lub dowodem, że obecne miasto lokowane było przez zakon krzyżacki.

Dzieje Chełmna sięgają jednak czasów jeszcze przed krzyżackich, bo Chełmno to „miasto wędrujące”. Pisemna wzmianka w dokumentach, po łacinie Culmen, pochodzi z 1065 roku. Z jego początkami związane są dwa miejsca położone na południe od obecnego miasta tj.: wczesnośredniowieczna osada rzemieślniczo-handlowa na górze św. Wawrzyńca w Kałdusie z VIII/IX w. – XIII w. (4 km) oraz Starogród od XIII w. (7 km), siedziba I-szej komturii krzyżackiej zw. chełmińską. Nazwa miasta pochodzi od słowa „chełm”, co oznaczało w średniowiecznej polszczyźnie „wzgórze, pagórek” i oczywiście każda z wspomnianych miejscowości położona jest na wzgórzu.

Już od początku mojej wizyty w stolicy historycznej Ziemi Chełmińskiej zaskakuje mnie pod względem turystycznym. Na szczęście w ostatnich latach sporo się zmieniło, ponieważ lokalny wydział promocji turystyki robi bardzo wiele, aby zachęcić do przyjazdu turystów. A jest tu co zwiedzać.

Chełmno to miasto gotyku, Kopernika, Rydygiera, a przede wszystkim to Polskie miasto zakochanych ® .

Chełmno zostało uznane za jeden z 7 Nowych Cudów Polski w konkursie organizowanym przez redakcję National Geographic Polska.

Symbolem miasta jest dominująca ponad doliną Wisły przepiękna panorama miasta, a jej wyjątkowość podkreśla możliwość podziwiania jej ze wszystkich stron świata. Toruńską tylko z jednej.

Mury obronne i szachownicowy układ urbanistyczny Chełmna – wzorcowego średniowiecznego miasta

Spójrzcie na miasto z perspektywy lotu ptaka. Chełmno to jedno z najstarszych miast w Polsce i średniowieczna twierdza, ale przede wszystkim „średniowieczne wzorcowe miasto” – oczywiście również dla miast lokowanych na Prawie Chełmińskim. Dobrze widoczne są mury obronne, wznoszone od połowy XIII w. do połowy wieku XIV, wzmocnione basztami i bramami miejskimi, które zachowały się w pełnym obwodzie. Pochodzą ze średniowiecza i obecnie mają dł. 2270 m.

Dawniej znajdowało się w nich 7 bram (do dziś zachowały się dwie: Brama Grudziądzka i Brama Merseburska) oraz 25-27 baszt (zachowały się 23, w tym 4 udostępnione są dla zwiedzających). W Baszcie Prochowej w każdą sobotę w okresie od VI – IX, w godz. 10.30 – 13.00 można zwiedzać wystawę archeologiczną „Pradzieje Chełmna i jego okolic” oraz ekspozycję etnograficzną. Natomiast w Baszcie Panieńskiej prezentowana jest oręż rycerska Chorągwi Ziemi Chełmińskiej. Dwie pozostałe baszty stanowią punkty widokowe na miasto i okolicę (do ostatnich trzech wstęp jest bezpłatny).

Chełmińskie mury obronne uznaje się za jeden z najwspanialszych przykładów architektury obronnej w Europie.

Miasto zachowało też unikatowy, średniowieczny, szachownicowy układ urbanistyczny. Jego centralną część zajmuje prostokątny rynek o wymiarach 156 x 111 metrów, należący do największych placów rynkowych w Polsce. Pośrodku rynku znajduje się wspomniany wcześniej ratusz, który stanął tu około 1298 roku.

Chełmno to jedno z najlepiej zachowanych średniowiecznych miast w Polsce z zachowanym szachownicowym układem ulic, murami miejskimi i kościołami.

Ratusz i Muzeum Ziemi Chełmińskiej w Chełmnie

Gotycko – renesansowy ratusz, nazywany również „perłą renesansu na Pomorzu”. Pierwotnie gotycki z ok. 1298 roku (gotyckie elementy dekoracyjne okien można zobaczyć od strony północnej ratusza). Na jego zachodniej ścianie znajduje się średniowieczny wzorzec miary długości tzw. pręt chełmiński o długości 4,35 m z podziałem na stopy (29 cm) i łokcie (58 cm), a który obowiązywał we wszystkich miastach założonych na słynnym Prawie Chełmińskim. W budynku znajduje się Muzeum Ziemi Chełmińskiej, a także Informacja Turystyczna. Można tu kupić pamiątki lub pobrać materiały pomocne w zaplanowaniu zwiedzania. W samym muzeum zobaczyć można między innymi ekspozycję związaną z Mikołajem Kopernikiem, jak i historią miasta i jego okolic.

Miłośnicy architektury gotyckiej znajdą Chełmno w gronie członków prestiżowego Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego (od 2002 r.) oraz Związku Miast Hanzeatyckich.

W samym muzeum zobaczyć można między innymi ekspozycję związaną z Mikołajem Kopernikiem i Akademią Chełmińską, jak również absolwentem Gimnazjum Chełmińskiego – prof. dr Ludwikiem Rydygierem – światowej sławy polskim chirurgiem (w 1880 roku przeprowadził w swojej klinice w Chełmnie pierwszą na świecie operację żołądka) jak i oraz historią miasta i jego okolic (w tym miejsc, gdzie pierwotnie znajdowało się Chełmno: Kałdusa do ok. 1228/1230 r. i Starogrodu od 1228/1230 r. do ok. 1244 r.- więcej w dalszej części artykułu na blogu), Prawa Chełmińskiego w Sali Sądowej, a także galerię obrazów Antoniego Piotrowicza.

Godziny otwarcia Muzeum:

• w sezonie (1 kwietnia – 30 września) przez 7 dni w tygodniu w godz. 9:00 – 17:00;
• poza sezonem (1 października – 31 marca) od wtorku do soboty w godz. 08:00 – 16:00, w poniedziałki jest nieczynne.

Wstęp bezpłatny do muzeum możliwy jest w każdy czwartek. Muzeum można zwiedzić również z przewodnikiem muzealnym.

Muzeum proponuje zwiedzanie wystawy stałej „Pradzieje Chełmna i jego okolic” oraz ekspozycji etnograficznej w Baszcie Prochowej (oddziale archeologiczno – etnograficznym muzeum) w każdą sobotę w okresie od 1 czerwca – 30 września, w godz. 10.30 – 13.00.

Ceny biletów wstępu wynoszą:

do Muzeum Ziemi Chełmińskiej:

• normalny – 7 PLN
• ulgowy – 5 PLN
• grupowy (powyżej 20 osób) – 5 PLN
• Ogólnopolska Karta Dużej Rodziny – 5 PLN
• usługa przewodnicka po muzeum – 30 PLN

do Baszty Prochowej (ul. 22 Stycznia)

• normalny – 5 PLN  (w okresie od VI do IX, w pozostałych miesiącach po uprzednim zgłoszeniu)

Prawo Chełmińskie

Chełmno to miasto, które odegrało ważną rolę w historii Polski i Zakonu Krzyżackiego, planującego tu stolicę swojego państwa. Miało ono ogromny wpływ na rozwój urbanistyczny na terenie Europy wschodniej. Słynny przywilej lokacyjny, tzw. Prawo Chełmińskie, nadane przez Zakon Krzyżacki 28 grudnia 1233 r., stał się aż do XVIII w. wzorcem prawnym i architektonicznym do lokowania 225 miast (m.in. Warszawy, Gdańska, Torunia czy Wadowic) oraz 1364 wsi i osad – na terenie ówczesnego państwa zakonnego, Pomorza, Warmii, Mazur, a także Królestwa Polskiego, w tym Wielkopolski, Mazowsza czy Małopolski. Dokument zawierał m.in. elementy prawa magdeburskiego, flamandzkiego, polskiego, węgierskiego czy lubeckiego. Regulował wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego w miastach, w tym nadawał kobietom prawo dziedziczenia majątku. Wprowadzał też jednolitą wspólną monetę dla całego państwa tzw. denar chełmiński, a także określał wzorce miernicze jak np.: włóka chełmińska, pręt chełmiński czy korzec chełmiński. 1 października 1251 roku „Przywilej chełmiński” został odnowiony, a do 1458 roku funkcjonował w ratuszu Sąd Wyższy Prawa Chełmińskiego.

Kościół archiprezbiterialny pw. WNMP i taras widokowy

Na początek warto spojrzeć na miasto i jego okolice z najwyższego punktu w mieście. Taras widokowy na 60-metrowej wieży kościoła farnego pw. Wniebowzięcia NMP  to jeden z najpiękniejszych, miejskich punktów panoramicznych w tej części Polski… i może na „Świecie”. Tak, tak, ponieważ sami mieszkańcy mówią, że „tylko z Chełmna jest najpiękniejszy widok na Świecie.” Co prawda wejście na samą górę jest pewnym wyzwaniem pod względem kondycyjnym, ale jeśli pozwolą Wam na to siły, nie będziecie żałować.

Wstęp na taras widokowy jest możliwy:

• w okresie 22 kwietnia – 30 czerwca oraz 1 – 30 września tylko w weekendy
  – w soboty w godz.  11.00-17.00
  – w niedzielę od godz. 14.00 do 17.00
• w okresie 1 lipca – 31 sierpnia:
  – od poniedziałku do soboty w godz.  11.00 -17.00
  – w niedzielę od godz. 14.00 do 17.00

Wejście na wieżę jest płatne.

Bilety wstępu są dostępne obecnie (lipiec 2023 r.) w cenie:

• bilet normalny – 6 zł, bilet
• ulgowy (do 10 lat) – 3 zł.

Bilety do nabycia w punkcie przy wejściu głównym do kościoła. Podczas mszy św. taras widokowy jest nieczynny.

Sam kościół farny należy do najstarszych i największych na Pomorzu Wschodnim. Zbudowany w latach 1280 – 1320 jako trójnawowy kościół halowy z dwiema różnej wysokości wieżami. Kościół posiada bogate wyposażenie z okresu gotyku, renesansu, baroku i rokoko. Bardzo cenne są znajdujące się tu relikwie patrona zakochanych, św. Walentego (to jeden z powodów, dla którego Chełmno jest miastem zakochanych®). Na uwagę zasługują między innymi: średniowieczne polichromie, płyta Lamberta Longusa z 1319 r. i rzeźby apostołów przy filarach. Liczne epitafia przypominają o wielokulturowości Chełmna i pochodzeniu chełmińskich kupców i zacnych mieszkańców (byli to m.in.: Polacy, Niemcy, Anglicy, Duńczycy, Holendrzy, Szkoci, Włosi czy Francuzi) oraz o średniowiecznej aktywności miasta w Związku Miast Hanzeatyckich.

Już za czasów Kopernika Chełmno uznawane było za jedno z najstarszych średniowiecznych Sanktuariów Maryjnych w Polsce i do dziś związane jest z kultem Matki Bożej Bolesnej Chełmińskiej, a głównym miejscem kultu od 1649 r. stał się kościół farny, obok kaplicy w Bramie Grudziądzkiej i kaplicy zw. „Studzienka” ze słynnym cudownym źródełkiem. Z kościołem związany jest również od średniowiecza kult św. Walentego, który odnowiono w 2002 roku.

Chełmno – miasto zakochanych ®

Chełmno to Polska Stolica Zakochanych i to właśnie w Chełmnie, za sprawą relikwii Świętego Walentego, przechowywanej od stuleci w kościele farnym pw. WNMP, organizowane są od 14 lutego 2002 roku, jedyne w Polsce, bardzo hucznie obchody Dnia Świętego Walentego, tzw. Walentynki Chełmińskie. Z tej okazji organizowane są walentynkowe happeningi, konkursy i wystawy, morsowanie, barwne parady rycerzy, motocyklistów i braci kurkowych, warsztaty „Alchemia i Amory w Kuchni”, a na płycie rynku koncertują znane zespoły muzyczne oraz uczestnicy Festiwalu Piosenki Miłosnej, a odbywający się tego dnia Jarmark św. Walentego wprowadza dodatkowo szczególną, walentynkową atmosferę. Spacerując też ulicami miasta, warto zatrzymać się na chwilę w chełmińskich parkach np. przy słynnych dwóch połączonych „chełmińskich sercach”, przysiąść na „ławeczkach dla zakochanych” czy też posmakować bułeczek z lubczykiem, wypiekanych przez lokalne piekarnie. Chełmno – miasto zakochanych ® w 2008 roku otrzymało certyfikaty „Najlepszy Produkt Turystyczny” Polskiej Organizacji Turystycznej i Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Meluzyna – to wisząca w kościele, pochodząca z XVII wieku głowa jelenia. Jak podają stare legendy, w łańcuch, na którym wisi, wplecione są sznury konopne i kobiece włosy. To dzięki nim, na zmianę wilgotności powietrza, głowa jelenia się obraca i dodatkowo zgodnie z kierunkami stron świata (kościół zbudowano na osi wschód-zachód). Gdy powietrze jest suche i aura zapowiada się na pogodę, jeleń obraca się w stronę ołtarza głównego tj. na wschód (latem) oraz na południe, natomiast gdy wilgotność wzrasta i zanosi się na deszcz i wiatr, Meluzyna kieruje się w stronę portalu głównego czyli na zachód. W stronę nawy północnej niestety ochłodzenie. Pełni więc funkcję doskonałego higrometru.

Dawna Akademia Chełmińska

Po śmierci ojca w 1483 r. i nieobecności matki w Toruniu (przebywała w klasztorze w Chełmnie) opiekę prawną nad młodym Mikołajem Kopernikiem objął jego wuj Tileman von Allen i siostra jego matki Krystyna zd. Watzenrode. W 1488 roku podejmuje naukę w szkole wyższej, jaką była najprawdopodobniej Akademia Chełmińska.

Wielu historyków uważa, że nie w Krakowie w 1488 r. z uwagi na konflikt jego wuja Łukasza Watzenrode z królem Kazimierzem o biskupstwo warmińskie.

Tak więc Mikołaj Kopernik w latach 1488 – 1491, przed wyjazdem na studia do Krakowa, pobierał nauki w słynnej Akademii Chełmińskiej, którą jako „Studium Particlulare” prowadzili od 1473 roku, sprowadzeni przez władze miasta, Bracia Wspólnego Życia z Zwolle w Niderlandach. Jej historia sięga 1386 roku, kiedy Zakon Krzyżacki uzyskał zgodę od Papieża Urbana VI na
założenie w Chełmnie uniwersytetu – Studium Generale, na wzór uniwersytetu w Bolonii. Akademia ta była w tym czasie najwyższym zakładem naukowym w Prusach Królewskich, a wykładali w niej profesorowie z różnych znanych europejskich ośrodków naukowych, w tym z Uniwersytetu Jagiellońskiego z Krakowa, którego później stała się oficjalną 31 filią (kolonią).
Należy też wspomnieć, że Łukasz Watzenrode wspierał też finansowo chełmińską uczelnię Braci Wspólnego Życia z Zwolle w Niderlandach. Jej dzieje prezentowane są na jednej ze stałych wystaw Muzeum Ziemi Chełmińskiej.

Dawny cystersko-benedyktyński zespół klasztorny

To dawny klasztor cysterek (wzmiankowanych w 1266 r.), następnie benedyktynek, obecnie Sióstr Miłosierdzia. Jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury i sztuki sakralnej Ziemi Chełmińskiej. Jesteśmy na Szlaku Kopernikowskim i wędrując po Chełmnie tropem Mikołaja Kopernika, odkrywam że z chełmińskim klasztorem benedyktynek związana była rodzina Mikołaja Kopernika. Jedną z ciekawostek jest informacja pochodząca z 1461 roku, kiedy to opatką klasztoru (ksienią) była spowinowacona z babką Mikołaja Kopernika – Barbara Kordelitz. Co ciekawe od 1429 roku mniszki nie były już określane jako cysterki, natomiast w 1483 roku po raz pierwszy pojawił się dokument mówiący wyraźnie o benedyktynkach. Powiązania z klasztorem miała również przyrodnia siostra matki Mikołaja, czyli Katarzyna Peckaw, która wstąpiła do niego jeszcze wcześniej niż znalazła się tam jej siostra, Barbara.

Siostra Mikołaja Kopernika – Barbara początkowo przebywała w klasztorze Ducha św. w Toruniu, następnie udała się do Chełmna, gdzie przejęła opactwo (w latach 1511-1525) po ciotce Katarzynie Peckaw. W spadku również otrzymała połowę kamienicy znajdującej się przy Rynku nr 36 w Toruniu.

Kolejną informacją o powiązaniach rodziny Mikołaja Kopernika z Chełmnem jest ta, że Łukasz Watzenrode (dziadek Kopernika) sprawował „opiekę prawną nad innymi powinowatymi i krewnymi. W 1445 r. rozliczał ze swoją siostrą Barbarą Friese spadek po ich wuju Łukaszu Reusse. Po śmierci siostry wystąpił w 1448 i 1451 r. jako opiekun jej córek Krystyny, zakonnicy w Chełmnie, i Korduli w rozliczeniach spadkowych z ich szwagrem Janem von Brelen^”. Kopernik spokrewniony był także z zamożnymi rodzinami polskimi stanu senatorskiego, jak: Konopackimi, Czapskimi, Kostkami, Oleskimi, a także z Działyńskimi.

W mieście zakochanych znajdziemy oczywiście wiele legend i historii miłosnych. Jedną z nich jest ta związana z siostrzenicą Kopernika.

Ukochaną siostrzenicą Mikołaja Kopernika była Krystyna, z którą związana jest bardzo ciekawa historia miłosna. Krystyna, jako niesforne dziecko wstąpiła do zakonu w Chełmnie, podobno ok. 1528 roku, jednak w pewną noc porzuciła swój zakonny habit i zbiegła za głosem serca do Królewca. Tam, aby móc poślubić ukochanego Kaspra Stulpawitza (dobosza księcia Albrechta) przeszła na luteranizm. Mikołaj Kopernik odwiedzał ją wielokrotnie w Królewcu. Nie zapomniał też o byłej mniszce w swoim testamencie.

W benedyktyńsko-cysterskim zespole klasztornym i w jego najbliższej okolicy warto szczególnie zobaczyć:

• Skarbiec klasztorny (m.in. z rzeźbą głowy św. Jana Chrzciciela na misie z 1380 roku)
• Gotyckie podziemia klasztorne i dawną aptekę
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty z kryptą ksieni Magdaleny Mortęskiej (reformatorki polskich benedyktynek XVI/XVII w.)
• Witraż przedstawiający św. Wincentego à Paulo z 1898 roku
• Wieżę Mestwina i XIII-wieczne budynki klasztorne (od zewnątrz)
• ogrody klasztorne i punkt widokowy na Dolinę Dolnej Wisły.

Godziny otwarcia zespołu klasztornego:

• Poniedziałek-Sobota w godz. 10:00-12:00 i 13:00-15:00
• Niedziela i święta kościelne w godz. 13:00-15:00

Uwaga!

• Wchodzenie i wychodzenie z obiektu klasztornego odbywa się wyłącznie przez furtę klasztorną
• Wstęp bezpłatny (mile widziane dobrowolne datki).

Wieża Mestwina w Chełmnie

To znajdująca się w obrębie klasztoru, przy kościele św. Janów była rezydencja rycerska lub dom komtura. Wieża Mestwina (zwana też Basztą Mściwoja), zbudowana w 2 ćw. XIII w., określana jest jako najstarszy budynek w Chełmnie, ponieważ właśnie od niej i klasztoru rozpoczęto budowę miasta na obecnym miejscu. Prawdopodobnie początkowo była to wolno-stojąca strażnica krzyżacka, która pełniła później funkcję również rezydencji rycerskiej/ krzyżackiej/ lub być może domu komtura. Najprawdopodobniej tutaj zaczęła się historia właściwego Chełmna jeszcze zanim Krzyżacy zbudowali zamek i miasto w pobliskim Starogrodzie (aktualna nazwa). Prawdopodobnie w tej wieży, w 1233 roku wydano pierwszy akt lokacyjny Chełmna – tego wzniesionego na terenie Starogrodu. Akt wydali wielki mistrz Zakonu Hermann von Salza i mistrz krajowy na Słowiańszczyznę – Hermann Balk. Obaj też zapewne jakiś czas tu rezydowali. Legenda głosi, że to w niej przez Krzyżaków więziony był, przez krótki czas, jako zakładnik Mestwin (Mściwoj) – syn księcia pomorskiego Świętopełka II (zmuszony do oddania syna w niewolę jako gwarancji zachowania pokoju z Krzyżakami) i stąd od jego imienia pochodzi nazwa Baszty.

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Chełmnie

Sprawia wrażenie nieco ukrytego pośród zabudowań zespołu klasztornego, jednak zdecydowanie warto do niego wejść. Zbudowano go na przełomie XIII i XIV wieku. Wewnątrz zachowało się sporo ciekawych zabytków sztuki. Przede wszystkim wrażenie na mnie zrobił piękny, bogato zdobiony barokowy ołtarz i prospekt organowy. Z kolei w bocznej kaplicy prezentowana jest gotycka, nienaturalnych rozmiarów rzeźba Chrystusa misteryjnego z ok. 1380 roku. Zwróćcie uwagę na charakterystyczny otwór, imitujący miejsce powstałe po przebiciu włócznią ciała Chrystusa. Ciekawostką jest też to, że figura ma „ruchome ramiona”, co widać w miejscu połączenia ramion z klatką piersiową. Na jednej ze ścian bocznych kaplicy zobaczycie też najstarszą w Chełmnie, czarną płytę nagrobną – Arnolda Lishorena, wykonaną ok. 1275 roku.

Nie mogłem też oderwać wzroku od kopii chusty św. Weroniki. Tradycja mówi, że mający czyste sumienie dostrzegą na niej otwarte oczy Zbawiciela, zamknięte z kolei zobaczą ci, którzy mają coś do ukrycia. Ja oczywiście twierdzę, że oczy są zamknięte

Wychodząc z klasztoru mijamy XIX-wieczne „Dawne Gimnazjum Chełmińskie” – obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika. To między innymi maturzyści tej szkoły kultywują starą tradycję świętowania tzw. Żakinady (Żakinada – jedyna taka tradycja w Polsce), pochodzącą z czasów funkcjonowania słynnej Akademii Chełmińskiej i czasów kiedy uczył się w niej Mikołaj Kopernik. Dzięki chełmińskim szkołom średnim tradycja ta, jak widać, przetrwała w Chełmnie stulecia i jest jedyną taką w Polsce. Dodam, że Gimnazjum Chełmińskie ukończył również wspomniany wcześniej prof. dr. Ludwik Rydygier (1850-1920) – światowej sławy chirurg polski, wielki patriota, chełmnianin.

Chełmno – Stare Miasto zostało wpisane na listę Pomników Historii w 2005 roku.

Wizyty Kopernika w Chełmnie

Oprócz wielokrotnych wizyt u rodziny w klasztorze, z licznych źródeł wiemy, że Mikołaj Kopernik przebywał w Chełmnie m.in. uczestnicząc w 1514 roku przy uwierzytelnianiu przez Jerzego von Delau aktów króla polskiego Aleksandra Jagiellończyka tj. z 26 maja 1505 roku – dotyczącego nadania biskupom chełmińskim: Chełmna, Starogrodu i Papowa Biskupiego oraz z 19 marca 1507 roku – dokumentu nadania im dochodów z tych miejscowości. W Chełmnie Mikołaj Kopernik pojawiał się poza tym także później, m.in. w trakcie wizyt u biskupów chełmińskich, jego dawnych konfratrów z kapituły warmińskiej, Jana Dantyszka i Tiedemanna Giese. Tego ostatniego – swojegoprzyjaciela, biskupa chełmińskiego Tidemanna Gise (późniejszego biskupa warmińskiego) leczył z „ciężkiej choroby przez prawie kwiecień cały 1539 roku”.

Wieża Ciśnień w Chełmnie

Niestety (jeszcze) bez dostępnego dla turystów na co dzień tarasu widokowego, ale za to z polecaną wewnątrz kawiarnią.

Park Miniatur Zamków Krzyżackich w Chełmnie

W Chełmnie pełnym gotyckich budowli warto też zobaczyć Średniowieczną Osadę Rycerską i Izbę Tortur przy murach miejskich /przy ul. Kościelnej 7/. Na jej terenie w trzeci weekend maja odbywa się Turniej Rycerski Bractw Zaprzyjaźnionych o „Złotą Jaszczurkę”. Można ją zwiedzać w sezonie od maja do końca września. Wejście bezpłatne. Polecam też łatwo dostępny „Najpiękniejszy widok na Świecie”, który można też podziwiać z punktu widokowego umiejscowionego na krańcu Parku Nowe Planty.

Szlak Chełmińskich Murali

Nową atrakcją turystyczną miasta stało się zwiedzanie Chełmna Szlakiem Chełmińskich Murali. Pierwsze dwa murale powstały na kanwie reprintu publikacji Walentego Fiałka „Sekretarz Miłosny” w 2013 r., jeden na terenie boiska Szkoły Podstawowej nr 2 z inicjatywy szkoły przy ul. 22 Stycznia, a następne osiem w ramach Perspektywy – 9 Hills Festival. Od 2016 roku powstają nowe i są ciekawą opowieścią o historii miasta, ludziach i miłości, a także muzach przewodnich tego festiwalu. Murale łączą  sztukę współczesną z historią, architekturą Chełmna i hasłem „Chełmno – miasto zakochanych ® ”. Te niezwykłe wielkoformatowe malowidła ścienne nadały barw przestrzeni miejskiej – są prawdziwymi dziełami sztuki.

Chełmno rowerowe

Tych z Was, którzy będą mieli nieco więcej czasu na zwiedzanie zachęcam do pokonania choć części Wiślanej Trasy Rowerowej lub dwóch innych, okolicznych tras, na rowerze. Warto wiedzieć, że Wiślana Trasa Rowerowa (WTR) to szlak biegnący wzdłuż Wisły, który docelowo ma połączyć Beskidy z Bałtykiem, a który prowadzi również przez Chełmno. Przez Chełmno prowadzi też
Międzynarodowa Trasa Rowerowa Euro Route R1. Więcej informacji na temat tego jak przebiegają poszczególne trasy rowerowe uzyskacie na stronie miasta Chełmna i w Informacji Turystycznej w Chełmnie.

Wydarzenia w Chełmnie

Szczególnymi wydarzeniami są organizowane tu corocznie 14 lutego „Walentynki Chełmińskie” z Festiwalem Piosenki Miłosnej i Jarmarkiem św. Walentego, majowy Turniej Rycerski Bractw Zaprzyjaźnionych o „Złotą Jaszczurkę”, Wibracje Letniego Przesilenia pod koniec czerwca, Międzynarodowe Spotkania z Folklorem i Jarmark Jaszczurczy w lipcu czy Perspektywy 9 Hills Festival w 2 weekend sierpnia. Chełmno można też zwiedzić z przewodnikiem (wycieczki płatne zamówienia w IT) podczas bezpłatnej akcji „Spacerki po Chełmnie”. Aktualny kalendarz imprez w tym koncertów w chełmińskich kościołach można znaleźć na  stronie internetowej miasta.

Kałdus – Góra św. Wawrzyńca (pierwsze Chełmno)

Na Górze św. Wawrzyńca w Kałdusie położonej ok 4 km od obecnego miasta (terenu należącego do miasta Chełmna) znajdowało się pierwotne Chełmno. Najstarsze Chełmno czyli osada na górze św. Wawrzyńca w Kałdusie, była już we
wczesnym średniowieczu (VIII-XIII w.) – stolicą ziemi chełmińskiej, wchodzącej w skład Mazowsza, i siedzibą kasztelanii oraz stało się bazą dla prowadzonych akcji chrystianizacyjnych na pogańskie Prusy.

Podczas wykopalisk archeologicznych (od 1996 r.) odkryto m.in. fundamenty wczesnoromańskiej bazyliki z początku XI w., o podobnych założeniach jak katedra w Gnieźnie i Poznaniu, a której fundatorem mógł być Bolesław Chrobry lub jego syn Mieszko II, oraz na terenie ogromnego cmentarzyska liczne skarby, świadczące o bogactwie tej rzemieślniczo-handlowej osady. Wykopaliska pokazały, że Chełmno zamieszkiwali również Wikingowie, a niektóre świadczą o jej istnieniu już prawdopodobnie 3500 r. przed naszą erą.

Wpływ na rangę pierwszego Chełmna i jego bogactwo miało położenie na najważniejszych szlakach handlowych m.in. Szlaku Bursztynowym czy Szlaku Solnym. W 1216 r. notuje się zniszczenie Chełmna przez Prusów. Do translokacji Chełmna na teren dzisiejszego Starogrodu doszło kiedy Konrad Mazowiecki sprowadził na Ziemię Chełmińską, w latach 1228 – 1230, rycerzy Zakonu Krzyżackiego, którzy osiedlili się na krótko w tym miejscu. Obecnie pozostałością dawnej osady jest istniejący wewnętrzny teren grodziska na skraju wzgórza Wiślanego z punktem widokowym na Dolinę Wisły, wał drewniano-ziemny wysokości 12 m, będący jednocześnie Rezerwatem przyrody roślinności stepowej (w tym ostnicy Jana); oraz teren wczesnośredniowiecznego cmentarzyska znajdującego się tuż obok.

Starogród (druga lokacja miasta – Stare Chełmno)

Starogród to miejsce drugiej lokalizacji Chełmna, w której 28 grudnia 1233 roku doszło do wystawienia przez Zakon Krzyżacki przywileju lokacyjnego dla Chełmna i Torunia – znanego jako Prawo Chełmińskie. W Starogrodzie na górze Zamkowej w XIII wieku powstała jedna z najstarszych krzyżackich warowni Ziemi Chełmińskiej i Państwa Krzyżackiego w Prusach. Zamek (pierwotnie w „nowym Chełmnie”, następnie po przeniesieniu miasta na obecne miejsce – w Starym Chełmnie, a od XIV w. – Starogrodzie) był też siedzibą I komturstwa zw. chełmińskim (potem starogrodzkiego). Starogród stał się głównym punktem pielgrzymkowym nie tylko w państwie zakonnym, ale również jednym z najważniejszym w Europie.

O wysokiej randze tego miejsca świadczy fakt, że Krzyżacy w XV wieku powołali specjalnego duchownego – opiekuna relikwii i był to jedyny w Państwie Krzyżackim urząd tego typu. Funkcjonowała tu w średniowieczu także parafia z kościołem pw. św. Piotra z XIII w., ale obecny kościół pw. św. Barbary, pochodzi z XVIII wieku. W kolejnych wiekach Starogród należał do dóbr biskupów chełmińskich (od 1505 roku – 1772 roku) i w tym czasie Mikołaj Kopernik na pewno był jego gościem. Zamek rozebrano pod koniec XVIII wieku, a cegły trafiły m.in. na budowe Twierdzy Grudziądz.. Współcześnie atrakcją dla turystów jest m.in. punkt widokowy na Górze Zamkowej (z lunetą panoramiczną) z niezwykłym widokiem na Dolinę Dolnej Wisły. Nie trudno go znaleźć – na Górze Zamkowej znajduje się napis Starogród. Wizualizacja Zamku w Starogrodzie dostępna jest na tej stronie internetowej.

Chełmża

Kujawsko-Pomorski odcinek Szlaku Kopernikowskiego zahacza także o Chełmżę, co nie może dziwić, choćby z dwóch powodów. Od średniowiecza, a także w czasach Mikołaja Kopernika, miasto było stolicą diecezji chełmińskiej, z najważniejszym w biskupstwie kościołem, czyli katedrą pw. św. Trójcy i rezydującą przy nim kapitułą katedralną, która kolegialnie wraz z biskupem chełmińskim brała udział w zarządzaniu diecezją. Poza tym, a może przede wszystkim, istnieje też bardzo duże prawdopodobieństwo, że w maju 1504 r. Kopernik wraz z Łukaszem Watzenrode był w Chełmży w orszaku króla Aleksandra Jagiellończyka.

Najważniejszym zabytkiem w mieście jest katedra pw. św. Trójcy. Budowana była od poł. XIII w do II ćw. Następnego stulecia. Jest świątynią gotycką, trójnawową. Odwiedzana była przez kilku królów polskich, stała się także miejscem pochówku wielkiego mistrza Zygfryda von Feuchtwangen, czy też mistyczki i pustelnicy Juty z Chełmży, o czym zapewne wiedział Mikołaj Kopernik. Poza zachowaną do dziś we fragmencie płytą nagrobną wspomnianego wielkiego mistrza, do najstarszych elementów wyposażenie chełmżyńskiej katedry należy Grupa Ukrzyżowania z 1422 r., rzeźby z dawnego łuku tęczowego z początku XVI w. i ufundowane w 1519 r. stalle.

Drugim, pamiętającym czasy Kopernika, gotyckim kościołem w Chełmży, również wartym odwiedzenia, jest świątynia pw. św. Mikołaja, będąca w średniowieczu kościołem parafialnym. Z tego okresu pochodzi będąca najstarszym elementem wyposażenia granitowa kropielnica.

Obserwatorium Astranomiczne w Piwnicach

Ważnym punktem na trasie Szlaku Kopernikowskiego jest zlokalizowane w położonej ok. 13 km od Torunia wsi Piwnice obserwatorium astronomiczne. Jego lokalizacja nie jest przypadkowa. Słabo zaludniona wieś, usytuowana na wyniosłości terenu jest też oddzielona od miasta kilkukilometrowym pasem lasów. Taka lokalizacja stwarzała optymalne warunki do prowadzenia obserwacji astronomicznych. Obserwatorium założono w 1947 r., a głównymi inicjatorami jego powstania byli astronomowie z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Wilhelmina Iwanowska i Władysław Dziewulski. Obecnie prowadzone tu badania koncentrują się na radioastronomii. W tym celu skonstruowano tu dwa radioteleskopy: mniejszy o średnicy 15 m oraz większy o średnicy 32 m, który jest największym tego typu urządzeniem w Europie Środkowej. Obserwatorium jest poza tym miejscem kształcenia studentów i popularyzacji wiedzy o kosmosie.

Koniecznie zarezerwujcie zwiedzanie przed przyjazdem za pośrednictwem tej strony. Sprawdźcie dostępne terminy zwiedzania indywidualnego, ponieważ realizowane są tylko kilka razy w miesiącu, o określonych godzinach. Nie ma możliwości samodzielnego przemieszczania się po terenie obserwatorium. Na miejscu dostępny jest bezpłatny parking samochodowy. Jest to jednocześnie miejsce spotkania z przewodnikiem. Dostępne jest zwiedzanie z przewodnikiem lub obserwacje biletowane*.

Bilety na zwiedzanie/obserwacje indywidualne kosztują:

• 30 zł za bilet normalny
• 20 zł za bilet ulgowy

* Obserwacje odbywają się pod warunkiem dobrej pogody obserwacyjnej i zebrania grupy min. 10 osób. Mogą być odwołane do 1,5h przed wyznaczoną godziną rozpoczęcia.

Zamek Bierzgłowski

Pokrzyżacki zamek w miejscowości Zamek Bierzgłowski, zbudowany został z kamienia i cegły w XIII wieku. Należy do najstarszych na Ziemi Chełmińskiej. Wzniesiony na stoku pradoliny Wisły był obronną siedzibą komturów zakonu krzyżackiego do 1415 r. Własnością krzyżacką przestał być w 1454 r. Z nakazu króla Kazimierza Jaggielończyka zamek częściowo zburzono. Od 1520 r. do 1840 r. był w posiadaniu rady miasta Torunia, potem przeszedł w prywatne ręce. W 1930 r. został wykupiony przez rząd pruski. Następnie  od 1929 r. stał się własnością biskupa chełmińskiego Stanisława Okoniewskiego, który remontując zamek przeznaczył go na dom rekolekcyjny.

Po II wojnie światowej w zamku przejętym przez ówczesne władze państwowe urządzono Państwowy Dom Opieki Społecznej. Wraz z powstaniem Diecezji Toruńskiej w 1992 r. zamek oddano Kościołowi na własność Kurii tejże Diecezji. Po kilkuletnim remoncie zniszczonego obiektu od 2001 r. w zamku mieści się Diecezjalne Centrum Kultury. Zachowane grube mury, sucha fosa, przez którą niegdyś przerzucone były dwa mosty zwodzone, są świadectwem obronnego charakteru średniowiecznego zamku. Portalowa rzeźba ceramiczna z ok. 1305 r. i ostrołukowe sklepienia wnętrz podkreślają jego gotycki charakter.

Zobaczcie najstarszy ceramiczny portal w Europie z 1305 roku!

• Przed Zamkiem Bierzgłowskim znajduje się bezpłatny parking samochodowy
• Zwiedzanie wyłącznie z zewnątrz
• Wstęp bezpłatny
• W Bierzgłowie warto również zobaczyć wiatrak koźlak z 1867 roku i kościół gotycki z przełomu XIII/XIV w.

Toruń

Miałem przyjemność już kiedyś zwiedzać Toruń, ale nigdy wcześniej tak bardzo nie było to związane z postacią Mikołaja Kopernika. A przecież jego związki z Toruniem są oczywiste. Tu przyszły astronom się urodził, został ochrzczony oraz rozpoczął edukację.

„Dom Mikołaja Kopernika”

Jednym z ważniejszych miejsc na mapie miasta, które wprost są z nim związane, jest kamienica zwana „Domem Mikołaja Kopernika”. To przykład powszechnego w kręgu hanzeatyckim tzw. domu-składu, który jest zarazem jednym z najcenniejszych zabytków nie tylko w skali Torunia, ale całej Europy Środkowej. Od 1973 r. znajduje się tu oddział Muzeum Okręgowego. Dom należał do rodziny Mikołaja Kopernika i uchodzi za dom rodzinny astronoma, który na świat przyszedł jednak raczej w drugim z posiadanych przez rodzinę domów, przy Rynku Staromiejskim 36. Od 1468 r. połowa kamienicy należała do Mikołaja Kopernika, ojca astronoma.

Współcześnie to właśnie ją uznaje się za miejsce narodzin przyszłego autora „De revolutionibus”. Architektura XV-wiecznego gotyckiego domu i zabytki z epoki pozwoliły na odtworzenie realiów życia codziennego ukazujących funkcjonowanie mieszczan we wnętrzach późnośredniowiecznego domostwa. Wszystko co zobaczyłem w Muzeum związane było z jednym z trzech tematów: nauką dawną i współczesną, życiem codziennym rodziny mieszczańskiej w późnogotyckim hanzeatyckim domostwie oraz życiem i dziełem Mikołaja Kopernika.

Polecam Wam też wystawę czasową w Domu Kopernika: „Pamięć bardzo rzeczowa. Wystawa pamiątek kopernikańskich”. To okazja do przywołania wspomnień, zabierając w sentymentalną podróż. Zaprezentowano tu mnóstwo pamiątek powstałych z okazji urodzin astronoma na przestrzeni niemal 100 lat.

W przypadku muzeów prowadzonych przez miasto Toruń bilety wstępu do większości z nich kosztują 22,50 zł normalny i 17,50 zł ulgowy. Warto pomyśleć o zakupie jednego karnetu dwudniowego, który obejmuje wstęp do poniższych miejsc:

• Ratusz – wystawy
• Wieża Ratuszowa
• Dom Mikołaja Kopernika – wystawy
• Kamienica pod Gwiazdą – wystawy
• Muzeum Historii Torunia – wystawy
• Muzeum Podróżników – wystawy
• Muzeum Toruńskiego Piernika – wystawy
• Muzeum Twierdzy Toruń – wystawy  

Karnet normalny kosztuje 88 zł, a ulgowy 73 zł.

Wstęp na ekspozycje stałe, zgodnie z poniższym zestawieniem w roku 2023, jest bezpłatny w następujące dni:

Bazylika katedralna pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu

Równie ważnym miejscem związanym z Kopernikiem jest bazylika katedralna pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Jest to świątynia w stylu gotyckim, budowana od XIII w. przez ponad dwa stulecia. To największy kościół w Toruniu i jeden z największych zabytków sakralnych w tym stylu w Polsce. Znajduje się tu największy w Europie Środkowej dzwon średniowieczny – Tuba Dei, czyli Trąba Boża, ważący ponad 7 ton. Dziś Tuba Dei używany jest tylko kilka razy w roku, tym bardziej, że wibracje wywoływane przez jego niski ton są dużym zagrożeniem dla konstrukcji kościelnej wieży. Przestronne wnętrze kościoła wypełnione jest też cennymi dziełami sztuki. W prezbiterium, które wzniesione zostało już w I poł. XIV wieku, zachowały się pochodzące z tego samego stulecia gotyckie malowidła ukazujące patronów świątyni – św. Jana Chrzciciela i Ewangelistę, a także monumentalny, wielowątkowy średniowieczny obraz przedstawiający Sąd Ostateczny.

Na wyposażenie składają się poza tym liczne inne obiekty o dużej wartości artystycznej (rzeźby, płyty nagrobne, epitafia, witraże, malowidła ścienne). Świątynia w 1473 r. była miejscem chrztu Mikołaja Kopernika. Astronoma upamiętnia poza tym renesansowe epitafium oraz popiersie z 1766 r. Zabytki te znajdują się w Kaplicy Kopernikowskiej.

Z Kopernikiem wiążą się też budynki zlokalizowane na ulicy św. Jana 1/3, oraz na ulicy Żeglarskiej 10/14. Pod pierwszym z tych adresów miał stać budynek szkoły parafialnej w której uczył się młody Mikołaj. Pod drugim z adresów Mikołaj najpewniej również przebywał. Znajdująca się tam XV-wieczna kamienica była własnością spokrewnionych z Kopernikiem rodzin Watzenrode i von Allen.

Ratusz Staromiejski w Toruniu

Jednym z najważniejszych budynków, także w czasach Kopernika, był ratusz miejski. Ten toruński należy do najokazalszych i najładniejszych gotyckich ratuszy ceglanych w Europie. Zbudowany został w XIII i XIV w. na planie kwadratu z charakterystycznym wewnętrznym dziedzińcem. Był głównym miejscem prowadzonego handlu, siedzibą i centrum władz oraz świadkiem ważnych wydarzeń historycznych. Każdorazowo w trakcie obecności w mieście królów polskich, ratusz był ich tymczasową siedzibą. Tu 17 czerwca 1501 r. zmarł król Jan Olbracht. Najtragiczniejszym wydarzeniem w dziejach toruńskiego ratusza był pożar, do którego doszło w 1703 roku w czasie bombardowania miasta przez oblegających je Szwedów. Spłonęły wówczas wszystkie dachy i wnętrza powyżej parteru, ocalały jednak ceglane mury. Współcześnie mieści się tu Muzeum Okręgowe z najbardziej znanym obrazem przedstawiającym Mikołaja Kopernika.

W środy wstęp na wystawy stałe jest bezpłatny! 

Z ratuszem wiąże się stara i ciekawa legenda podająca, że budowla została wzniesiona na podobieństwo kalendarza. Jedna wieża to jeden rok, cztery bramy odpowiadają czterem porom roku, dwanaście dużych sal równe jest liczbie miesięcy, zaś okien ma tu być tyle, ile dni w roku. Podobno w lata przestępne mieszczanie dorabiali jeszcze jedne dodatkowe okno, tak by kalendarz nie zawierał żadnych błędów.

Godziny otwarcia:

w poniedziałki nieczynne

OSTATNIE WEJŚCIE NA EKSPOZYCJE JEST MOŻLIWE 30 MINUT PRZED GODZINĄ ZAMKNIĘCIA MUZEUM.

Wieża ratuszowa

Na wierzchołek ratuszowej wieży prowadzi 175 stopni, a ze szczytu roztacza się wspaniały widok. Z tarasu położonego na wysokości 40 m podziwiać można rozległą panoramę miasta z jego najważniejszymi zabytkami i przepływającą nieopodal Wisłę. Z góry znakomicie widać układ przestrzenny toruńskiej Starówki, doskonale zachowany do naszych czasów. Na wieży widoczne są dwa dzwony z XVIII w. – godzinowy i kwadransowy – są one częścią zegara, pokazującego czas na cztery strony świata.

Do postaci i dzieła wielkiego astronoma nawiązują też inne obiekty i instytucje w mieście, m.in. Centrum Popularyzacji Kosmosu- Planetarium Toruń i Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy.

Sala Planetarium to miejsce, w którym, dzięki specjalnej aparaturze, wyświetlane są popularne pokazy astronomiczne. Projekcje te trwają około 40 minut. Zależnie od tytułu, opowiadają o wielkości i budowie Wszechświata, opisują najbardziej popularne gwiazdozbiory na niebie, przybliżają tajemnice planet i galaktyk.

Sercem sali Planetarium jest zamontowany w 2023 roku projektor gwiazd SKYMASTER ZKP4 LED niemieckiej firmy Zeiss, który służy do wiernego odtwarzania wyglądu nieba z dowolnej chwili i dowolnego miejsca na Ziemi. Wcześniej tę funkcję pełnił również niemieckiej produkcji, projektor gwiazd Zeiss RFP II. Tak więc na sztucznym niebie, którym jest kopuła o średnicy 15 m, można zaprezentować układ wszystkich 7000 gwiazd widocznych gołym okiem, konfigurację planet na tle zodiaku, układ gwiazdozbiorów, fazy Księżyca, zaćmienia – wszystkie zjawiska widoczne z Ziemi na niebie prawdziwym. Projektor zajmuje centralne miejsce na sali, a wokół niego znajduje się 189 foteli.

Niezwykłe, przestrzenne obrazy tworzone są przez animacje video wyświetlane z projektorów. Pokrywają one ruchomym obrazem całą kopułę ponad głowami widzów (tzw. system fulldome). Siedząc wygodnie w fotelach oglądamy seanse. Nad naszymi głowami pojawiają się tysiące gwiazd i kosmiczne animacje. Opowieść prowadzi dla nas narrator, a całości dopełnia muzyka.

Seanse astronomiczne w Planetarium: „Copernicus 2473”, „Światła północy”, „Poza horyzontem”, „Makrokosmos”, „Oto Kosmos”, „Zostać astronomem”, familijny „Kolorowy kosmos” oraz w wakacje „Lato pod gwiazdami”, a w sezonie świątecznym pt. „Gwiazda Betlejemska”. Szczególnie z myślą o dzieciach przygotowano też seanse: „Astropies Łajka” oraz „Cudowna podróż”. Ja miałem okazję uczestniczyć w seansie „Światła północy” i polecam go.

Najlepiej dokonywać rezerwacji przez internet. Można to zrobić maksymalnie na 7 kolejnych dni do przodu. Zainteresowanie seansami jest bardzo duże, nie zwlekajcie zbyt długo, szczególnie w szczycie sezonu turystycznego. Pamiętajcie też, że to popularne miejsce wycieczek szkolnych, co powoduje szybkie wykupienie wolnych miejsc. Polecam Wam wybór miejsc znajdujących się najdalej od centralnego punktu sali, w którym znajduje się projektor gwiazd.

Inne miejsca związane z postacią Mikołaja Kopernika w Toruniu

Imię astronoma nosi poza tym toruński uniwersytet, którego kampus na Bielanach powstał w związku z 500 rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika.

Muzeum podróżników im. Tony’ego Halika w Toruniu

Pamiętam, że jako dziecko z wielkim zaciekawieniem i wręcz fascynacją oglądałem z całą rodziną cotygodniowy program w telewizji „Pieprz i wanilia”. Utkwiła mi w pamięci między innymi ogromna pasja z jaką Tony Halik opowiadał o swoich podróżach, zrealizowanych w dużej części ze swoją partnerką i jednocześnie współprowadzącą, Elżbietą Dzikowską. To właśnie ona była inicjatorką i głównym darczyńcą założonego w Toruniu Muzeum im. Tony’ego Halika (ponad 800 eksponatów kultur pozaeuropejskich przekazanych mieszkańcom Torunia w roku 1999 przez Elżbietę Dzikowską). Swoją drogą to dla mnie wyraz ogromnej skromności Pani Elżbiety, która odbyła również niezliczoną ilość podróży i z powodzeniem w nazwie muzeum znalazłoby się miejsce i dla tej wyjątkowej kobiety.

Pasja do podróżowania i nieodparta potrzeba człowieka do odkrywania i poznawania różnorodności świata jest głównym motywem przewodnim wystawy stałej. Pierwsza sala, zatytułowana: „Tony Halik. Moja wielka przygoda”, poświęcona została najbardziej pasjonującym podróżom po Ameryce Południowej, które Halik odbył jako dziennikarz i reporter amerykańskiej sieci telewizyjnej NBC.

Pierwsze piętro dedykowane jest wyprawom Tony’ego Halika i Elżbiety Dzikowskiej, głównie po Meksyku i Gwatemali. Kolejne dwie małe ekspozycje: „W krainach łowców głów” oraz „Przez Czarny Ląd” ulokowane zostały na pierwszym piętrze. Kolejna ekspozycja: „Wielcy podróżnicy i odkrywcy” pełni funkcje edukacyjne i poświęcona została największym dawnym odkrywcom i podróżnikom zagranicznym. Godnymi zaprezentowania stały się postacie takich żeglarzy i odkrywców jak Marco Polo, Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan, James Cook, Alexander von Humboldt.

Drugie piętro kamienicy poświęcono dalszym kolekcjom Elżbiety Dzikowskiej, zgromadzonym na azjatyckich szlakach, ukazującym tkaniny i ozdoby z Chin oraz interesującą biżuterię wykonaną z półszlachetnych kamieni, głównie korali i turkusów. Ścieżkę zwiedzania w Muzeum Podróżników kończy sala: Polskie odkrywanie i opisanie świata, w której pokazano wkład naszych rodaków w poznawanie nowych krain i ludów.

Godziny otwarcia muzeum:

W środy wstęp na wystawy stałe i czasowe jest bezpłatny!

Warsztaty piernikarskie w Toruniu / Piernikarnia Starotoruńska

Każdy kto wkracza w gościnne progi Torunia zachwyca się smakiem i kunsztownym kształtem pierników. Od wieków toruńscy piernikarze zazdrośnie strzegą tajemnicy wyrobu tego niezwykłego specjału. Będę z Wami szczery i nie do końca wiedziałem jaka jest historia pierników w Toruniu. I skąd pochodzi nazwa najbardziej popularnego piernika, „Katarzynki”. W warsztacie piernikarskim uchylono rąbka tej tajemnicy. Podczas warsztatów miałem okazję własnoręcznie wykonać piernika – tak jak czynili to dawni mistrzowie, aby zabrać go ze sobą na pamiątkę z Torunia. Wybrałem nawet, zgodnie z tematem szlaku, drewnianą formę z portretem Mikołaja Kopernika. Lubię takie manualne aktywności, więc miałem przy tym sporo frajdy.

Dowiedziałem się też jakie były dawne tradycje piernikarskie, poznałem najciekawsze legendy związane z toruńskim specjałem. I muszę przyznać, że prowadzący warsztaty mają niesamowity talent do przekazywania wiedzy z dużym poczuciem humoru. Nie myślcie jednak, że to tylko atrakcja dla dzieci. Choć rodziny z dziećmi są częstymi uczestnikami warsztatów, nie brakowało też  dorosłych. W sklepie przy piernikarni można kupić wyjątkowe pierniki wypiekane ręcznie według dawnych receptur. Wybór jest bardzo duży, a ceny przystępne.

Bilety:

• Warsztaty Normalny 27 zł
• Warsztaty Ulgowy 22 zł
• Warsztaty + zwiedzanie normalny 32 zł (Polecam!)
• Warsztaty + zwiedzanie ulgowy 27 zł

Dodatkowe informacje:

• Warsztaty trwają ok. 40 minut
• Godziny otwarcia: codziennie w godzinach 10:00 – 18:00.
• Warsztaty Piernikarskie codziennie 10:00 – 18:00 o każdej pełnej godzinie (ostatni pokaz o godz. 17.00)
• Spacer z przewodnikiem odbywa się w każdą niedzielę o godzinie 13:00. Wcześniej od g. 12:00 zaczynają się warsztaty. Całość (ze zwiedzaniem) trwa ok. 2 godziny.

Bilety są dostępne online lub w sklepie z piernikami przy ulicy Franciszkańskiej 16. Rezerwacji miejsc można dokonać  pod numerem tel. 56 621 10 19 lub  e-mailem.

Mam nadzieję, że udało mi się zachęcić Was tym artykułem do podróży po Szlaku Kopernikowskim. Jak widzicie ma on bardzo wiele do zaoferowania. I pomyśleć, że gdyby pozwolił mi na to czas, odkryłbym chętnie pozostałe miejsca na tym szlaku. Tymczasem pozostawiam sobie taką okazję na kolejne podróże.

Zadanie publiczne pn. ” Kopernik 550 Droga do gwiazd. Budujemy markę Szlaku Kopernikowskiego.”dofinansowano ze
środków Ministerstwa Sportu i Turystyki zgodnie z zawartą umową nr 2023/0013/1113/UDOT/DT/BP z dnia 30 maja 2023r.